W lipcu 1521 r. Gustawa poparła Rada Królewska, a w sierpniu obwołano go regentem. Jednak do zdobycia największych twierdz, pozostających wciąż w rękach duńskich, niezbędne były większe siły, a przede wszystkim flota. Gustaw postanowił zawrzeć porozumienie z Lubeką. Mieszczanie chętnie przystali na to, ponieważ przewaga duńska w Skandynawii zagrażała ich interesom handlowym w basenie Morza Bałtyckiego.
Lubeczanie porozumieli się w dodatku z księciem Fryderykiem Holsztyńskim, stryjem duńskiego Chrystiana i postanowili wysunąć go jako kandydata do duńskiej korony. Dzięki pomocy Lubeki udało się opanować najważniejsze twierdze, przede wszystkim Sztokholm. 6 czerwca 1523 r. Gustaw został wybrany na króla, nie koronował się jednak. Do dziś ten dzień jest świętem narodowym Szwecji. Jak się później okazało, zakończył on okres chaosu w państwie. Rozpoczął się niełatwy czas odbudowy i tworzenia podwalin przyszłej potęgi, jaką stała się Szwecja w następnym, XVII stuleciu.
Pierwszym problemem z jakim musiał borykać się Gustaw tuż po objęciu władzy były stosunki z dotychczasowym sojusznikiem – Lubeką. Sprzymierzeniec niezbędny do zwycięstwa w walce z Danią zaczął bowiem niebezpiecznie rosnąć w siłę. Lubeczanom udało się obalić duńskiego Chrystiana II i osadzić na tronie Fryderyka Holsztyńskiego, który odwdzięczając się za wyniesienie przyznał im bardzo rozległe przywileje handlowe na Bałtyku. Gustaw, aby uniknąć połączeniu sił duńskich i lubeckich przeciwko sobie musiał również zgodzić się na liczne przywileje dla kupców.
W latach 30. udało mu się jednak zbliżyć do Danii, której również zagrażała supremacja gospodarcza niemieckich miast. Po śmierci Fryderyka I poparł jego syna, Chrystiana III przeciw wspieranemu przez Lubekę Chrystianowi II. W 1537 r. udało się Gustawowi podpisać z Lubeką układ przywracający obowiązek płacenia ceł przez niemieckich kupców i znoszący wcześniejsze ograniczenia handlu szwedzkiego.
Västerås 1527 – początki parlamentaryzmu i reformacji
Sytuacja wewnętrzna państwa po okresie chaosu również wymagała szybkiej interwencji i zaprowadzenia porządku. Królestwo wyczerpane długotrwałymi wojnami było w dodatku zadłużone na ogromne sumy u mieszczan lubeckich. Konieczność spłaty zobowiązań i odbudowy państwa skłaniała króla do poszukiwania dodatkowych źródeł finansowania. Kościół szwedzki posiadał w tym okresie ogromne majątki i wciąż cieszył się niezależnością. Chciał ją ograniczyć już Sten Sture Młodszy, poniósł jednak klęskę. Niektórzy duchowni szwedzcy, podobnie jak wielu przedstawicieli elity politycznej państwa, popierali czasem w okresie walk o władzę królów duńskich i utrzymanie unii kalmarskiej.
Tymczasem w Europie szerzył się ruch reformatorski, zapoczątkowany przez Marcina Lutra w 1517 r. Zdobywał on coraz większą popularność, a jego zwolennicy docierali również do Szwecji. Gustaw Waza, wspomagany przez dwóch wybitych szwedzkich zwolenników reformacji, Laurentiusa Andreae i Olausa Petri, postanowił wykorzystać ten nurt do zwiększenia władzy nad duchowieństwem i zagarnięcia jego ogromnych majątków na rzecz Korony. Gustaw zaczął wywierać coraz silniejszą presję finansową na Kościół, żądając oddawania dziesięcin i wszystkich dochodów kleru.
W prowincjach Dalarna i Smålandia wybuchły niepokoje w obronie dawnej wiary. Gustaw, aby temu zaradzić zwołał zgromadzenie, w którym oprócz Rady uczestniczyć miała szlachta, przedstawiciele kapituł katedralnych, burmistrzowie i jeden rajca z każdego miasta oraz po sześciu reprezentantów chłopskich z każdego okręgu. Zjazd odbył się w niedzielę św. Trójcy 16 czerwca 1527 r. i jest uważany za pierwsze zgromadzenie mające charakter parlamentarny, dla którego zachowały się dokumenty wezwań na zjazd, przedstawionych tam propozycji królewskich, odpowiedzi uczestników oraz postanowienia.
Wyjątkowo dramatycznie opisał całe zgromadzenie kronikarz Peder Svart, odmalowując bardzo żywo determinację króla, rzekomo wylewającego łzy i grożącego abdykacją. Ostateczne postanowienia, tzw. recesy spisano 24 czerwca. Nakazywały one konfiskatę części majątków kościelnych i ich dochodów oraz wszystkich zamków należących do kleru na rzecz króla.
Pierwszy krok w kierunku reformacji został uczyniony, a Gustaw uzyskał społeczne poparcie dla przeprowadzonych reform i programu wzmocnienia władzy królewskiej. Dopiero wtedy Gustaw zdecydował się na dopełnienie aktu koronacji, prawdopodobnie odkładanego specjalnie na moment osłabienia znaczenia Kościoła w królestwie.
Umacnianie władzy
Od tego czasu król stopniowo wywierał coraz większy nacisk na duchowieństwo, zaznaczając swoje zwierzchnictwo. W 1531 r. obok mszy łacińskiej wprowadzono mszę w języku szwedzkim. Dziesięć lat później wydano drukiem szwedzki przekład Biblii. W 1540 r. dotychczasowi bliscy współpracownicy Gustawa, Laurentius Andreae i Olaus Petri, zostali postawieni przed sądem za… zdradę. Mimo poparcia dla prądów reformatorskich popierali oni niezależność Kościoła, którą stopniowo niwelował król.
W tym samym roku w Örebro piętnastu przedstawicieli najważniejszych szwedzkich rodów złożyło uroczysty ślub wiecznej wierności nie tylko Gustawowi, ale również jego synom i dziedzicom. Było to sprzeczne z wywalczoną przez szwedzką arystokrację na przestrzeni długich konfliktów zasadą elekcyjności tronu. Tytulatura królewska została uzupełniona o fikcyjny tytuł „króla Wenedów”, podkreślający starodawność monarchii szwedzkiej.