Po zamachu majowym piłsudczycy zmienili konstytucję. Co wprowadzała nowela sierpniowa?

Po zamachu majowym piłsudczycy zmienili konstytucję. Co wprowadzała nowela sierpniowa?

Dodano: 
Józef Piłsudski tuż przed spotkaniem z Józefem Wojciechowskim na Moście Poniatowskiego
Józef Piłsudski tuż przed spotkaniem z Józefem Wojciechowskim na Moście Poniatowskiego Źródło: Wikimedia Commons / Domena publiczna
2 sierpnia 1926 roku Sejm Rzeczypospolitej uchwalił tzw. nowelę sierpniową, czyli Ustawę zmieniającą i uzupełniającą tzw. konstytucję marcową z 17 marca 1921 r. Przyjęta nowela wzmacniała przede wszystkim pozycję prezydenta.

Po zbrojnym zamachu stanu, dokonanym przez piłsudczyków 12 maja 1926 roku, zostały zapoczątkowane rządy sanacyjne. Miały one zaprowadzić nowe porządku i zaradzić rozbiciu parlamentarnemu. Piłsudski wysunął ponadto hasło „sanacji moralnej”, czyli uzdrowienia administracji i gospodarki, natomiast prezydent i rząd zostali zmuszeni do ustąpienia.

Na początku czerwca Zgromadzenie Narodowe, czyli obradujące razem Sejm i Senat, wybrał Józefa Piłsudskiego na prezydenta RP, co było o tyle zaskakujące, że właśnie przeciwko parlamentowi wymierzony był niedawny przewrót. Piłsudski nie przyjął wyboru. Stwierdził jednak, że była to legalizacja zamachu. Na prezydenta został w tej sytuacji wybrany Ignacy Mościcki. Utworzony został nowy rząd, zresztą pod nadzorem Piłsudskiego, który został ministrem do spraw wojskowych. W sierpniu Sejm i Senat uchwalił zmianę konstytucji. Dzięki niej miało dojść do zmniejszenia roli parlamentu oraz do wzrostu znaczenia rządu i urzędu prezydenta.

Nowela sierpniowa wprowadzała następujące postanowienia:

  1. Prezydent uzyskiwał uprawnienia do rozwiązania Sejmu i Senatu przed upływem kadencji. Dotychczas mogło do tego dojść uchwałą Sejmu lub postanowieniem prezydenta, ale tylko za zgodą Senatu. Sejm został pozbawiony prawa do samorozwiązania.
  2. Głowa państwa zyskiwała uprawnienia do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy. Wcześniej prezydent posiadał jedynie prawo do wydawania rozporządzeń "celem wykonania ustaw i z powołaniem się na nie". Nowela zapewniała prawo wydawania aktów normatywnych o tej samej mocy prawnej co ustawy. Prezydent był więc prawie na równi z izbami ustawodawczymi, jeżeli chodzi o stanowienie prawa.
  3. Ograniczone zostały uprawnienia Sejmu w zakresie uchwalania wotum nieufności wobec rządu. Odtąd wniosek o udzielenie wotum nieufności nie mógł być głosowany na tym samym posiedzeniu, na którym został zgłoszony. W efekcie, w okresie między zgłoszeniem wniosku a głosowaniem nad nim istniała możliwość wywierania wpływu na posłów i zmiany ich decyzji.
  4. Ustalono kalendarz prac budżetowych Sejmu i Senatu, a w razie jego nieprzestrzegania, jeśli w terminie nie zakończono określonego etapu prac nad projektem budżetu, przechodził on automatycznie z Sejmu do Senatu. Prezydent został nawet uprawniony do ogłoszenia tego budżetu, który przedstawił rząd, jeśli parlament nie uchwalił go w terminie przewidzianym przez ustawę.
  5. Uzupełniono artykuł konstytucji zakazujący posłom otrzymywania od rządu korzyści majątkowych. W nowym brzmieniu przewidywano nawet utratę mandatu poselskiego, jeśli Sąd Najwyższy stwierdził takie przewinienie.

Zaraz po uchwaleniu noweli, parlament uchwalił ustawę o udzieleniu prezydentowi szerokich pełnomocnictw, umożliwiających wydawanie rozporządzeń z mocą ustawy. Nowela dawała możliwość stworzenia silnego rządu, który mógłby funkcjonować razem z parlamentem.

Autorem tekstu Uchwalenie tzw. noweli sierpniowej do Konstytucjijest M. G.-K.. Materiał został opublikowany na licencji CC BY-SA 3.0.

Czytaj też:
Piłsudski sięga po władzę w przewrocie majowym. Czy od początku planował zdobyć ją siłą?