Schyłek lat 80. był dziwnym okresem. Z jednej strony kryzys gospodarczy i galopująca inflacja pogarszały stopę życiową ludzi, zaś powszechny marazm wysysał z człowieka soki, z drugiej wszakże stopniowo, poniekąd nieśmiało, budziła się nadzieja. Związek Sowiecki zaczynał coraz bardziej próchnieć: wycofywał wojska z Afganistanu, zarzucono doktrynę Breżniewa, zaś перестройка (pieriestrojka) coraz bardziej wymykała się spod kontroli Gorbaczowa. Reszta krajów bloku również zaczynała odbierać takie sygnały, zimą 1988/89 przybierające na sile. W końcu nadszedł rok 1989 – rozpoczęła się tzw. Jesień Ludów.
6 lutego 1989 roku w Polsce rozpoczęły się obrady Okrągłego Stołu. 13 czerwca węgierska opozycja wraz z komunistami i przedstawicielami organizacji społecznych zasiadła do Trójkątnego Stołu. 9 listopada berlińczycy ruszyli z kilofami na swój Mur. Następnego dnia od władzy w Bułgarii odsunięto Todora Żiwkowa. 15 listopada w Braszowie doszło do pierwszych w Rumunii protestów robotniczych, zapoczątkowujących proces, który zakończył się 25 grudnia w Târgoviște śmiercią Nicolae Ceaușescu wraz z żoną. Zaś 17 listopada w Czechosłowacji zorganizowano manifestację upamiętniającą zamknięcie uczelni przez władze nazistowskie w 1939 roku…
Oko cyklonu
Powojenna historia Czechosłowacji jest pewnym ewenementem na tle sąsiednich krajów. Koniec lat 50. nie przyniósł tam upadku stalinizmu, z kolei przemiany 1968 roku pchnęły liberalizację o wiele dalej, niż ktokolwiek ośmieliłby się marzyć. Jednocześnie stłumiono je jedyną w historii interwencją Układu Warszawskiego, reformy zaś cofnięto niemal na powrót do stalinizmu. Władzę objął Gustáv Husák, zapoczątkowując dwie dekady rządów „normalizacyjnych”. Jego celem było utrzymanie Czechów w stanie pewnej potulności, przyjął jednak odmienną od innych kompartii taktykę, dążył bowiem do konsekwentnego utrzymywania relatywnie wysokiej stopy życiowej.
Coś, co udało się Edwardowi Gierkowi niedługo po dojściu do władzy, Husák utrzymał przez większość swoich rządów. W efekcie nie było w Czechosłowacji zbyt silnej opozycji demokratycznej – dopiero po opublikowaniu tekstów Międzynarodowych Paktów Praw Człowieka czechosłowaccy intelektualiści i działacze opozycji podpisali 6 stycznia 1977 roku tzw. Kartę 77. Choć środowisko to działało dość prężnie, publikując do upadku komunizmu 572 dokumenty, nie cieszyło się ono jednak zbyt szerokim poparciem. Społeczeństwo dążyło raczej do zachowania status quo.
Jak i wielu innych przywódców, tak i Husák miał pewien problem z zastosowaniem się do zaleceń Moskwy wprowadzania перестройкi. Komunistyczna Partia Czechosłowacji, na podobieństwo siostrzanych organizacji z innych krajów, podzieliła się na skrzydło „twardogłowe” i reformatorskie. Husák starał się zachowywać w tej materii neutralność, zaczęto jednak domagać się dopuszczenia do władzy kogoś młodszego, co także było elementem перестройкi. 17 grudnia 1987 roku nowym pierwszym sekretarzem został Miloš Jakeš, młodszy od poprzednika o 9 lat. Husák pozostał na stanowisku prezydenta.