Po urodzeniu przez Jadwigę córek król jeszcze wzmógł swoje zabiegi o unieważnienie małżeństwa z księżniczką heską Adelajdą. Kuria była jednak dla władcy bezlitosna. Bulla papieża Urbana V z 26 maja 1368 roku oczyściła co prawda Kazimierza z zarzutu sfałszowania dyspensy, uznawała jednak nadal księżniczkę heską za jedyną królewską małżonkę. Mylna jest więc informacja części badaczy (m.in. Oswalda Balzera), że od 1367 lub 1368 roku Jadwiga była w świetle prawa kanonicznego żoną monarchy – wobec kurii pozostawała jedynie królewską nałożnicą.
Król i jego żona zadbali jednak o to, aby zmyć hańbę nieślubnego pochodzenia ze swoich córek. 5 grudnia 1369 roku papież Urban V legitymizował Annę i Kunegundę, a jego następca Grzegorz XI 11 października 1371 roku wydał podobny dokument wobec ich siostry Jadwigi. W dokumentach zaznaczono jednak, że nie mają one praw do dziedziczenia tronu. Starania o uznanie córek królewskich za prawowite potomstwo wiązały się z planami matrymonialnymi Kazimierza. Zamierzał on umocnić sojusz z cesarzem Karolem IV poprzez małżeństwo jednej ze swoich córek z jednym z synów cesarskich Wacławem lub Zygmuntem. Plany te nie zostały jednak nigdy zrealizowane.
Królowa wdowa
Urodzenie przez królową Jadwigę trzech córek bardzo wzmocniło jej pozycję na dworze i stwarzało nadzieję na urodzenie przez nią męskiego potomka. Rok 1370 całkowicie zmienił jednak sytuację monarchini. Nagle zmarła jej córeczka Kunegunda, a jesienią 1370 roku mąż król Kazimierz III poważnie zaniemógł. Rankiem 3 listopada 1370 roku władca spisał testament, w którym znalazł się obszerny zapis dla Jadwigi i jej córek. W swojej kronice Jan Długosz pisał:
Swoim dwu niezamężnym córkom, z trzeciej żony Jadwigi, córki księcia głogowskiego Henryka: Annie i Jadwidze, dał całe wyposażenie łoża, obicia i zasłony z batystu błyszczące purpurą, klejnotami, perłami i drogimi kamieniami rzadkiej roboty, również wszystkie łyżki zrobione z czystego złota, połowę wszelkich naczyń, kosztowności i klejnotów ze srebra, a drugą połowę swojej żonie Jadwidze.
Dwa dni później monarcha zmarł w Krakowie w wieku 60 lat, a 7 listopada 1370 roku pochowano go w katedrze na Wawelu. Nowym królem Polski został jego siostrzeniec Ludwik I z dynastii Andegawenów.
17 listopada 1370 roku królowa wdowa Jadwiga z córkami brała udział w koronacji Andegawena przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława. W uroczystości uczestniczyła również siostra króla Kazimierza i matka Ludwika, Elżbieta Łokietkówna, która zobowiązała się otoczyć córki królowej Jadwigi troskliwą opieką. Prawdopodobnie polska królowa wdowa darzyła swoją szwagierkę dużym zaufaniem i liczyła, że dwór w Budzie okaże dla jej córek lepszym i bezpieczniejszym miejscem do życia niż księstwo żagańskie, do którego wróciła kilka miesięcy po śmierci męża.
Wykonawczyni testamentu królewskiego Elżbieta Łokietkówna nie spełniła w pełni woli zmarłego brata. Skarb Kazimierza podzielono na trzy równe części między Jadwigę i jej córki, chociaż pierwotnie królowa wdowa miała otrzymać połowę kosztowności. Jak pisał w swej kronice Jan z Czarnkowa, ostatecznie władczyni otrzymała „333 i pół grzywien srebra ciężkiej wagi, oprócz czasz ciężkich zrobionych z czystego złota i 36 rogów złotem i srebrem cudnie ozdobionych”. Wypłacono jej również tytułem posagu tysiąc grzywien szerokich groszy. Do wywiezienia córek Jadwigi i Kazimierza na Węgry wraz z otrzymanym przez nie od ojca spadkiem doszło najprawdopodobniej latem 1371 roku.
W 1371 roku Jadwiga wróciła na Śląsk. Po śmierci Henryka V Żelaznego 13 kwietnia 1369 roku władzę w księstwie żagańskim sprawowali wspólnie jej bracia Henrykowie. Chociaż władczyni była wdową po królu Kazimierzu III Wielkim, jej pozycja po wygaśnięciu królewskiej linii Piastów nie różniła się znacznie od sytuacji innych księżniczek piastowskich. Miała jedynie dwadzieścia kilka lat i była jedyną dorosłą przedstawicielką Piastów żagańskich, którą można było wydać za mąż. Nic więc dziwnego, że już w 1371 roku o rękę Jadwigi zaczął starać się książę legnicki Ruprecht, również przedstawiciel dynastii Piastów.
Księżna legnicka
Małżeństwo Jadwigi z księciem legnickim Ruprechtem zostało zawarte przed 10 lutego 1372 roku, bowiem już tego dnia władca wystawił dla swojej żony zapis posagowy. Mariaż ten, który zbiegł się czasowo ze ślubem brata Jadwigi Henryka VI z księżniczką legnicką Jadwigą (siostrą Ruprechta) zacieśniał dobre stosunki między księstwem legnickim i żagańskim. Ruprecht był rówieśnikiem Jadwigi, co z pewnością miało pozytywny wpływ na relacje między małżonkami. Ze związku Jadwigi i Ruprechta między 1372 a 1384 rokiem urodziły się dwie córki, Barbara i Agnieszka. W dawniejszej literaturze można było znaleźć informację, że para doczekała się również trzech synów – jednego młodo zmarłego i dwóch, którzy zginęli w 1404 roku podczas oblężenia Świdnicy. Wiadomość o rzekomych synach Jadwigi i Ruprechta w rzeczywistości odnosi się jednak do jej wnuków, synów Barbary i elektora Saksonii Rudolfa III.
Nie zachowały się przekazy źródłowe na temat działalności Jadwigi jako księżnej legnickiej. Być może utrzymywała jakiś kontakt ze swoimi przebywającymi na Węgrzech córkami, z których Anna na początku 1380 roku została żoną hrabiego cylejskiego Wilhelma (po jego śmierci zaś księcia Teck Ulryka), a Jadwiga nieznanego bliżej pogańskiego lub schizmatyckiego księcia. Z pewnością jednak nie miała na te niezbyt nobilitujące królewny mariaże żadnego wpływu. Nie doczekała natomiast ślubu córki Barbary z Rudolfem, ani wstąpienia najmłodszej córki Agnieszki do wrocławskiego klasztoru klarysek.
Królowa wdowa i księżna legnicka Jadwiga żagańska zmarła 27 marca 1390 roku w Legnicy i została pochowana w tamtejszej kolegiacie Świętego Grobu.
Autorem tekstu Jadwiga żagańska, ostatnia żona Kazimierza Wielkiego: małżeństwo w atmosferze skandalu jest Marek Teler. Materiał został opublikowany na licencji CC BY-SA 3.0.