Jedna z najpotężniejszych kobiet w historii Imperium Osmańskiego. Kim była Sułtanka Kösem?

Jedna z najpotężniejszych kobiet w historii Imperium Osmańskiego. Kim była Sułtanka Kösem?

Dodano: 
Sułtanka Kösem
Sułtanka Kösem
Sułtankę Kösem jest uznawana za jedną z najpotężniejszych i najbardziej wpływowych kobiet w historii Imperium Osmańskiego. W Polsce znana jest głównie z popularnego tureckiego serialu „Wspaniałe stulecie: Sułtanka Kösem”. Co tak naprawdę o niej wiemy?

Dwudziestego pierwszego października 1603 roku na sułtańskim tronie zasiadł Ahmed I. Trzynastoletni chłopiec wbrew tradycji nie zamordował innych pretendentów do tronu, a nakazał wysłać brata Mustafę do Starego Pałacu. Wraz z nim Topkapı opuściła ich babka Safiye Sultan, tracąc tym samym pozycję i wpływy w państwie. Jej miejsce zajęła matka władcy Handa, która nie nacieszyła się długo swoją pozycją, ponieważ umarła gwałtowną śmiercią w 1605 roku. Pojawiły się pogłoski, że to syn rozkazał otruć matkę. Bardziej prawdopodobne wydaje się jednak, że to haremowe intrygi doprowadziły do zabicia Handy.

Mahpeyker Kösem Sultan urodziła się w 1590 roku. Z pochodzenia najprawdopodobniej była Greczynką, córką kapłana z wyspy Tinos. Anastazja, bo takie imię miała nosić przyszła Valide Sultan („Matka Sułtana”), po przejściu na islam przyjęła imię Mahpeyker (znaczące „w kształcie księżyca”). Sułtan nadał jej imię Kösem, podobno z uwagi na jej jasną, nieowłosioną skórę, ale może ono oznaczać „przywódczynię”. Właśnie to imię przylgnęło do niej najmocniej.

Sułtanka Kösem. Młodość i rola w pałacu

W wieku czternastu lat została zakupiona przez gubernatora Bośni, jako prezent dla Ahmeda I. Do sułtańskiego haremu trafiła w 1604 roku. Szybko musiała wpaść w oko młodego władcy, ponieważ już w rok później na świat przyszedł książę Mahmed, pierwsze dziecko Ahmeda i Kösem. Para doczekała się najprawdopodobniej jedenaściorga potomstwa: Mehmeda, Ayşe, Fatmy, Gevherhan, Hanzade, Selima, Sülejmana, Murada, Kasıma, Atike i Ibrahima. Żeby zrozumieć jak wyglądało wtedy życie w pałacu należy uświadomić sobie, że był to już okres „rządów haremowych”, podczas których kobiety odgrywały coraz większą rolę w państwie. Mahfiruz Hatun Sultan według jednych historyków pochodzić miała z terenów północnego Kaukazu, według innych z obszarów Rumelii. Była matką pierworodnego syna sułtana, który urodził się w 1604 roku.

Kösem została niecały rok później ulubioną faworytą padyszacha, ale młody władca lubił damskie towarzystwo. Podobno co noc miał brać do swojego łoża nową niewolnicę. Do zgrzytów między nią a Kösem dochodziło od samego początku wspólnego pobytu w haremie. W 1607 roku kobiety pokłóciły się publicznie, ponieważ druga żona miała zająć miejsce pierwszej podczas haremowej uroczystości. Gdy wieści dotarły do uszu Ahmeda kazał on pogodzić się zwaśnionym kobietom. Kösem zdawała sobie sprawę, że musi walczyć o przetrwanie i szukać sojuszników, dlatego też aranżowała śluby swoich córek z wezyrami, jeszcze zanim te wyrosły z wieku niemowlęcego. Fatma wyszła za mąż sześciokrotnie, wszystkie małżeństwa były aranżowane przez matkę i miały zapewnić jej znaczących sojuszników.

Sułtanka Kösem: Greczynka u sterów państwa

Podczas czternastu lat panowania Ahmeda I, Kösem nie odegrała tak znaczącej roli w państwie jak w późniejszym okresie. Po śmierci męża przyczyniła się do osadzenia na tronie jego młodszego brata Mustafy I, który większość dotychczasowego życia spędził w „złotej klatce”. Aby do tego doprowadzić nie szczędziła łapówek dla urzędników i oficerów. Była to przemyślana decyzja, mająca na celu uniemożliwienie przejęcia rządów w państwie najstarszemu synowi Ahmeda I – Osmanowi. Kösem obawiała się, że matka chłopaka, a jej największa rywalka Mahfiruz Sulan, zdobędzie władzę w haremie jako nowa Valide Sultan. Wpływowej Greczynce udało się przeforsować swoje zamiary również dlatego, że wielki wezyr Damat Halil Pasza prowadził wówczas wojnę z Persami i przebywał poza Stambułem.

Podczas panowania Mustafy I w swoim ręku dzierżyła znaczą władzę. Nie przysporzyło to popularności ani jej ani Mustafie. Co chwile rozpowszechniały się informacje o kolejnych wysokich rangą urzędnikach, którzy zapłacili Kösem za stanowiska. Naczelny eunuch Mustafa Ağa rozprzestrzenił plotkę mówiącą, że sułtan nie był w pełni władz umysłowych. Doprowadziło to do detronizacji Mustafy I i wprowadzenie na konstantynopolitański tron Osmana II.

Młody władca postanowił zreformować kraj. Odsunął od władzy Mahpeyker, nie pozbawił jednak życia ani jej, ani jej synów Murada i Ibrahima, odsyłając ich do Starego Pałacu. Zmiany, jakie wprowadził, zjednały mu wpływowych wrogów. Do odsunięcia od władzy i zamordowania sułtana w 1622 doprowadził wielki wezyr Dilaver Pasza i janczarowie. Niewykluczone, że jednym z organizatorów buntu przeciwko sułtanowi była Kösem. Po Osmanie II na tron powrócił jego wuj Mustafa I, a wraz z nim sułtanka Kösem, która ponownie chciała mieć wpływ na władcę. Postanowiła umocnić swoją decyzję przemawiając za mianowaniem na stanowisko wielkiego wezyra albańskiego dewszirme Mere Hüseyina Paszę, które jednakże okazał się zwykłym karierowiczem.

Pierwsza regentka w historii imperium

Wpływy Kösem zwiększyły się w 1623 roku gdy Mustafa I zrzekł się tronu na rzecz swojego bratanka Murada IV. Czternastoletni chłopiec (ur. 1609 roku) wolał zabawiać się w męskim towarzystwie niż sprawować władzę. Przez pięć lat Kösem sprawowała rządy w jego imieniu. Był to pierwszy w historii Imperium Osmańskiego przypadek, gdy matka władcy nie była tylko Valide ale sprawowała w jego imieniu regencję. W tym okresie uczęszczała nawet na spotkania rady Divanu. Nie zrezygnowała z tego nawet wtedy, gdy dziewiętnastoletni Murad zaprowadził despotyczne rządy i odsunął matkę od władzy.