Forsowanie Odry i Nysy. Armia Czerwona i Ludowe Wojsko Polskie w drodze na Berlin

Forsowanie Odry i Nysy. Armia Czerwona i Ludowe Wojsko Polskie w drodze na Berlin

Dodano: 
Artyleria radziecka ostrzeliwuje niemieckie pozycje 20 kwietnia
Artyleria radziecka ostrzeliwuje niemieckie pozycje 20 kwietnia Źródło: Wikimedia Commons / CC-BY-SA 3.0 / Bundesarchiv, Bild 183-E0406-0022-012
16 kwietnia 1945 r. rozpoczął się pierwszy etap ofensywy na Berlin – ostatniej operacji militarnej Armii Czerwonej na froncie wschodnim II wojny światowej. Jak przebiegało forsowanie Odry i Nysy?

W operacji berlińskiej po stronie radzieckiej miało wziąć udział 2,5 mln żołnierzy, posiadających 41,6 tys. dział i moździerzy różnego kalibru, 6250 czołgów i dział samobieżnych oraz 7,5 tys. samolotów.

W wymienionej liczbie mieściły się 1. i 2. Armia Wojska Polskiego, liczące 185 tys. żołnierzy oraz mające na wyposażeniu 3 tys. dział i moździerzy, 508 czołgów i 320 samolotów.

Siły radzieckie tworzyły trzy fronty: 1. i 2. Front Białoruski oraz 1. Front Ukraiński. Łącznie stanowiły one 19 armii, 4 armie pancerne, 9 samodzielnych korpusów pancernych i zmechanizowanych, 4 korpusy kawalerii oraz 3 armie lotnicze. Dowództwo sił biorących udział w pierwszym etapie operacji ze strony radzieckiej sprawowali marszałkowie Gieorgij Żukow, Konstanty Rokossowski i Iwan Koniew.

Wojska niemieckie, które miały wziąć udział w operacji liczyły: 767 tys. żołnierzy, 1,5 tys. czołgów, 2,2 tys. samolotów oraz 9300 dział i moździerzy.

Na niekorzyść Niemców przemawiały braki: paliwa, części znamiennych, amunicji oraz wystarczającej liczby przeszkolonych załóg czołgów i samolotów, a także brak uzupełnień piechoty (wyrównywano straty bojowe przez powołanie pod broń młodzieży w wieku od 13 do 16 lat, Volksdeutschów oraz członków Volkswehr i Volkssturmu).

Do tego istniał niedobór broni oraz minimalne (bądź żadne) doświadczenie bojowe ochotników z Volkssturmu i Hitlerjugend.

Plan operacji berlińskiej

1. Front Białoruski miał sforsować rzekę Odrę i wykonać natarcie mające zniszczyć siły Grupy Armii „Środek” i „Wisła”, broniących dostępu do Berlina, a następnie zdobyć miasto. Ofensywa miała przebiegać w trzech kierunkach – głównym na Berlin i dwóch pomocniczych, na północ i południe Niemiec.

Po zdobyciu niemieckiej stolicy w przeciągu 15 dni oddziały 1. Frontu Białoruskiego miały dotrzeć nad Łabę oraz spotkać się tam z wojskami amerykańskimi i brytyjskimi. 1. Front Ukraiński miał za zadanie zniszczenie niemieckiego zgrupowania w rejonie Cottbus na południe od Berlina i dotarcie w przeciągu 12 dni do rubieży Belzig – Wittenberga, a następnie dojście do Łaby.

Zadanie 2. Frontu Białoruskiego polegało na sforsowaniu Odry, zniszczeniu wojsk niemieckich wokół Szczecina i osiągnięcie rubieży Anklam – Waren – Wittstock 15. dnia od rozpoczęcia operacji. Po osiągnięciu rubieży 2. Front Białoruski miał następnie nacierać w dwóch kierunkach – nad Łabę i Morze Bałtyckie.

Ponadto oba fronty operujące na skrzydłach głównego natarcia 1. Frontu Białoruskiego, miały – oprócz osłony głównego uderzenia – zapobiec dostarczaniu niemieckich rezerw na pomoc Berlinowi.

Adolf Hitler z kolei postanowił skupić uwagę operacyjną III Rzeszy na jak najdłuższej obronie wzdłuż linii rzek Odry i Nysy Łużyckiej celem powstrzymania postępów Armii Czerwonej i stąd – kosztem osłabienia obrony na froncie zachodnim – zgrupował tu większość sił niemieckich (na Zachodzie ograniczono się do obrony północnych Niemiec, Zagłębia Ruhry i tzw. „twierdzy narodowej”, czyli górzystych terenów Bawarii, części Austrii i Włoch).

Walki na Odrze…

16 kwietnia 1945 r. przed świtem rozpoczęło się główne natarcie 1. Frontu Białoruskiego na pozycje niemieckie, poprzedzone 20-minutowym przygotowaniem artyleryjskim i nalotami sowieckich bombowców na pozycje niemieckie w rejonie wzgórz Seelow. Następnie włączono 143 reflektory przeciwlotnicze w celu oślepienia żołnierzy wroga.

Do głównego natarcia, które miało zostać przeprowadzone z przyczółku w rejonie Kostrzyna na zachodnim brzegu Odry (o długości ok. 50 km i szerokości 15 km), przystąpiły 8. Gwardyjska Armia gen. Wasilija Czujkowa, 3. i 5. Armia Uderzeniowa oraz 69. Armia gen. Władimira Kołpakcziego.

Początkowo uderzenie żołnierzy Czujkowa przebiegał zgodnie z planem, jednak po wyjściu na przedpola niemieckiej obrony wzgórz Seelow Rosjanie utknęli pod silnym ogniem Niemców.

Żukow w tej sytuacji postanowił zmienić taktykę: ataki bombowców na niemieckie działa, ostrzał artyleryjski wzgórz Seelow oraz wysłanie na pomoc 1. i 2. Gwardyjskiej Armii Pancernej. Zgromadzenie dużych sił na niewielkim obszarze spowodowało zamieszanie, co pogorszyło sytuację.

17 kwietnia 1945 r., Niemcy zasileni rezerwami Grupy Armii „Wisła” podjęli kontratak, ostatecznie odparty przez Rosjan, którzy wdarli się w głąb obrony niemieckiej. Do końca dnia została ostatecznie przerwana druga linia obrony.

W tym samym czasie skrzydła 1. Frontu Białoruskiego rozpoczęły forsowanie Odry. Na prawym skrzydle atakowała 1. Armia Wojska Polskiego i 61. Armia, na lewym 33. i 69. Armia. Oba skrzydła przesunęły się jedynie o kilka kilometrów.

Nazajutrz, przy bardzo twardym oporze niemieckim, Front kontynuował natarcie i dotarł do trzeciej linii obrony. Ostatecznie wieczorem 19 kwietnia 1945 r. została przerwana i ona, rozbito defensywę wzgórz Seelow, które to zostały zdobyte przez Armię Czerwoną. Oddziały 1. Frontu Białoruskiego przesunęły się na zachód o 11-13 kilometrów.

…I Nysie Łużyckiej

16 kwietnia 1945 r., o godzinie 04:55 rano, do ataku ruszył 1. Front Ukraiński marsz. Koniewa. Atak poprzedzono 40-minutowym ostrzałem artyleryjskim i lotniczym pozycji niemieckich na zachodnim brzegu Nysy Łużyckiej. Celem dezorientacji Niemców Koniew rozkazał postawić osłonę dymną na rzece na długości czterokrotnie większej od długości frontu.

Po sforsowaniu Nysy atak na pierwszą linię obrony rozpoczęły siły 13. Armii oraz 3. i 5. Gwardyjskiej Armii. Niemcy wysłali do walki trzy dywizje pancerne i brygadę niszczycieli czołgów, w odpowiedzi Rosjanie rzucili 4. Gwardyjski Korpus Pancerny, 25. Korpus Pancerny oraz część 3. i 4. Gwardyjskiej Armii Pancernej. Rosjanie opanowali zachodnie przyczółki na zachodnim brzegu Nysy (odcinek od Forst do Muskau), co pozwoliło na przeprawę oddziałów pierwszego rzutu, które zaraz przeszły do natarcia.