Napoleon Bonaparte urodził się 15 sierpnia 1769 w Ajaccio na Korsyce w niezamożnej rodzinie szlacheckiej. Kształcił się we Francji i już w wieku 16 lat został podporucznikiem artylerii.
Jego wojskowa kariera nabrała tempa w trakcie rewolucji francuskiej, gdy przyczynił się do zdobycia Tulonu w 1793 roku. Był związany z Jakobinami, a po upadku Maksymiliana Robespierre’a został aresztowany i usunięty ze służby. Jednak niedługo został przywrócony do służby. W 1796 roku, kiedy objął dowództwo nad francuską armią podczas wojny we Włoszech, pokazał swój militarny geniusz.
W 1799 roku obali rządzący Francją dyrektoriat, objął władzę, przyjmując tytuł pierwszego konsula i narzucił konstytucję, w której połączył w swojej osobie władzę wykonawczą i prawodawczą. Na fali militarnych sukcesów w walkach z Anglikami ogłosił się dożywotnim konsulem, a następnie w 1804 roku koronował się na cesarza Francuzów.
Cesarstwo Napoleona
Napoleon w czasie swoich rządów, które z punktu widzenia politycznego były wojskową dyktaturą, zreorganizował aparat państwa, zlikwidował pozostałości dawnego feudalnego prawodawstwa i skodyfikował prawo epoki rewolucji. Zreorganizował także szkolnictwo, wspierał badania naukowe i na nowo ułożył stosunki z kościołem.
Cesarz Francuzów prowadził dalsze wojny z Wielką Brytanią, Austrią, Rosją, Prusami i Szwecją. W krótkim czasie pod jego wpływem znalazła się niemal cała zachodnia i środkowa Europa. Na terenie wielu podległych państw Napoleon osadzał swoją rodzinę, dążąc do stworzenia Wielkiego Cesarstwa.
W jego panowaniu szanse na odzyskanie niepodległości upatrywali Polacy. Przy boku cesarza stworzono Legiony, a po pokonaniu przez Napoleona Prus, na terenie tego zaboru cesarz powołał uzależnione od siebie Księstwo Warszawskie.
Klęska
W 1812 roku Napoleon na czele 600-tysięcznej Wielkiej Armii wkroczył do Rosji. Mimo zwycięstw nie zdołał rozbić przeciwnika, a armię w czasie odwrotu spotkała zagłada. To ożywiło antyfrancuską koalicję.
Klęska pod Lipskiem w 1813 roku przesądziła o losach Europy. Po kapitulacji Paryża w 1814 roku Napoleon został zmuszony do abdykacji i na mocy porozumienia otrzymał suwerenną władze nad wyspą Elbą. Jednak w 1815 roku powrócił do Francji i w 100 dni, bazując na społecznym niezadowoleniu, pokojowo opanował cały kraj.
Gwiazda jednego z największych militarnych geniuszy w historii zgasła 18 czerwca 1815 roku pod Waterloo. To po tej przegranej bitwie Napoleon musiał ustąpić i trafił na Wyspę św. Heleny, gdzie niecałe sześć lat później dokonał swojego żywota.
Największe bitwy Napoleona Bonaparte
W czasie swojej prawie dwudziestoletniej kariery głównodowodzącego stoczył wiele bitew, które miały znaczenie dla losów Europy i świata. Warto przypomnieć najsłynniejsze z nich.
Bitwa pod Rivoli
W latach 1796-1797 generał Napoleon Bonaparte debiutował w roli dowódcy dużego zgrupowania wojskowego na froncie włoskim. Żołnierze Armii Włoch! Prowadzę was na najurodzajniejsze równiny świata. Znajdziecie tam honor, chwałę i bogactwo. Czyżby miało wam zabraknąć odwagi? – pisał w słynnym rozkazie przed rozpoczęciem kampanii. W brawurowy sposób w wielu bitwach pokonał Austriaków i Sardyńczyków, rozpoczynając tym samym pasmo sukcesów wojskowych, a co za tym idzie politycznych. Za jedno z kluczowych uznaje się starcie pod Rivoli 14 stycznia 1797 r., w którym odparł atak Austriaków pod dowództwem Józefa Alvinczy'ego, doprowadzając do ich odwrotu i zdobywając Mantuę, co pozwoliło w efekcie zająć północne Włochy i podpisać korzystny traktat pokojowy w Campo Formio.
Bitwa pod piramidami
W 1798 r. Napoleon postanowił uderzyć w Wielką Brytanię poprzez zajęcie Egiptu. Po zajęciu Aleksandrii ruszył na Kair, w okolicach którego 21 lipca starł się z armią mamelucką. To wówczas padły słynne słowa Żołnierze! Pamiętajcie, że czterdzieści wieków patrzy na was z wysokości tych pomników, choć należy zaznaczyć, że słynne piramidy znajdowały się 24 kilometry od pola bitwy. Wojska francuskie łatwo odparły ataki słabo uzbrojonych przeciwników, rozbijając ich doszczętnie i zajmując obóz. Łącznie zginęło 120 żołnierzy Napoleona, a kolejnych 180 odniosło rany. I choć cała kampania egipsko-syryjska w efekcie zakończyła się niepowodzeniem (a sam Wódz musiał porzucić swoje oddziały i wrócić do Europy), stała się ważnym elementem legendy Bonapartego, przyczyniając się również do powstania egiptologii.
Bitwa pod Austerlitz
W grudniu 1804 r. Napoleon został Cesarzem Francuzów. Dokładnie rok później stoczył walkę z dwoma innymi cesarzami – austriackim Franciszkiem I i rosyjskim Aleksandrem I. Po brawurowym zwycięstwie pod Ulm i zajęciu Wiednia spotkał się z główną armią nieprzyjacielską na polach pod Austerlitz, czyli czeskim Sławkowem. 2 grudnia 1805 r., wykorzystując warunki terenowe i mgłę, najpierw wciągnął wojska dowodzone przez marszałka Kutuzowa w walkę na jednym ze skrzydeł, a następnie przeprowadził udany kontratak, który doprowadził do odcięcia wroga i jego panicznego odwrotu. Chaos pogłębiło załamanie się lodu pod uciekającymi. Triumf Napoleona doprowadził do rozbicia III koalicji antyfrancuskiej, pokoju z Austrią i rozpadu Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego.
Bitwy pod Jeną i Auerstedt
Po upadku Austrii przeciw Francuzom wystąpiły Prusy. Napoleon ruszył na Berlin i 14 października w rejonie Jeny starł się z głównymi siłami pruskimi. Odniósł sukces, choć jak się okazało, dużo większe były osiągnięcia znajdującego się na jego skrzydle marszałka Davout, który pod Auerstedt pokonał główne oddziały pruskie pod wodzą króla Fryderyka Wilhelma III. Ten drugi sukces uznaje się za wyjątkowy w dziejach wojen napoleońskich, gdyż podwładnemu „Boga Wojny” udało się samodzielnie przeprowadzić bitwę i zdobyć równe Napoleonowi laury (choć sam Cesarz Francuzów uznawał starcie swojego marszałka za element własnej bitwy). Podwójna klęska rzuciła Prusy na kolana, doprowadziła do kapitulacji licznych twierdz, a w szerszej perspektywie pozwoliła utworzyć Księstwo Warszawskie z ziem II i III zaboru pruskiego.
Bitwy pod Iławą Pruską i Frydlandem
Wojna z IV koalicją przeniosła się do Prus Wschodnich, gdzie główny ciężar walki z Napoleonem przejęła ponownie Rosja. Generał Levin von Bennigsen chciał uderzyć na rozłożoną na leżach zimowych Wielką Armię, Cesarz Francuzów wykrył jednak jego zamiary i podjął bitwę obronną w rejonie Iławy Pruskiej. 7 i 8 lutego 1807 r. toczyły się tam ciężkie walki w mrozie i zawiejach śnieżnych, która przeszła do historii z racji licznych szarż kawaleryjskich. Ostatecznie nie została ona rozstrzygnięta, Rosjanie jednak wycofali się. Do drugiej rundy doszło 14 czerwca, kiedy pod Frydlandem Napoleonowi udało się rozbić wojska rosyjskie. Niecały miesiąc później podpisany został traktat pokojowy w Tylży, który potwierdził wielkie zwycięstwa Francuzów.
Bitwa pod Wagram
W 1809 r. Austria ponownie podjęła próbę przeciwstawienia się Napoleonowi, zajętemu kampanią w Hiszpanii. „Bóg Wojny” podjął wyzwanie i ruszył nad Dunaj, tutaj jednak 21 i 22 maja w zaciętej bitwie pod Aspern i Essling poniósł porażkę i zmuszony został do wycofania się na wyspę Lobau. Tam zbierał siły i przygotowywał się do kontrataku. 5 i 6 czerwca pod Wagram uderzył na Austriaków i zażartymi ataki oraz zmasowanym ostrzałem artyleryjskim pokonał wojska Karola Ludwika Habsburga. Po raz kolejny w dobie napoleońskiej Habsburgowie zostali upokorzeni przez „Małego Francuza”.
Bitwa pod Borodino
W 1812 r. Napoleon postanowił ruszyć na Rosję, pokonać ją i całkowicie przejąć kontrolę nad kontynentalną Europą. Niestety, Rosjanie nie chcieli dać się wciągnąć w wielką decydującą bitwę, wycofując się na wschód. Ostatecznie pomiędzy 5 a 7 września doszło do starcia dwóch wielkich armii w rejonie leżącej pod Możajskiem wsi Borodino. Marszałek Kutuzow przygotował się do bitwy niezwykle starannie, opierając obronę o liczne szańce i reduty. W gwałtownych atakach na te pozycje Wielka Armia odnosiła co prawda sukcesy, jednak nie zniszczyła głównych sił rosyjskich. Napoleon nie użył do ostatecznego przełamania swojej Gwardii, dzięki czemu Rosjanie w porządku wycofali się na wschód. 14 września Cesarz Francuzów wkroczył do Moskwy, nie osiągnął jednak sukcesu operacyjnego – Kutuzow wciąż posiadał siły, które mogły stawiać opór.
Bitwa nad Berezyną
Od tej pory Napoleon ponosił w Rosji same klęski. Zdecydował się na porzucenie Moskwy i marsz na zachód, który w realiach wojny podjazdowej i ciężkich warunków atmosferycznych okazał się dla Wielkiej Armii zabójczy. Ukoronowaniem klęski było starcie nad Berezyną (dopływem Dniepru) niedaleko Borysowa. Między 26 a 29 listopada Napoleon, naciskany przez Rosjan, próbował przeprawić się przez rzekę. Wielkim poświęceniem wykazali się w tych dniach saperzy, których zadaniem było zbudowanie przepraw dla wojsk napoleońskich. Z powodu wahań pogody, błędów zaopatrzeniowych i ogólnie ciężkiej sytuacji Wielkiej Armii odwrót przez Berezynę stał się ogromnym dramatem. I choć powiódł się, po jego zakończeniu z Grande Armée pozostały tylko strzępy.
Bitwa pod Lipskiem
W 1813 r. Cesarzowi Francuzów udało się odbudować armię, jednak fatum klęsk spod Moskwy nadal go prześladowało. Przeciw niemu wystąpiły Prusy, Austria oraz Szwecja. Główne starcie rozegrało się na ziemiach niemieckich, przede wszystkim pod Lipskiem. W tzw. Bitwie Narodów (16-19 października) 175 tys. żołnierzy Napoleona starło się z 360 tys. wojsk sprzymierzonych. Naciskany przez wroga, „Bóg Wojny” podjął 18 października decyzję o odwrocie przez rzekę Elsterę. Z powodu przedwczesnego zniszczenia mostów odcięta od głównych sił została straż tylna, w której znaleźli się również Polacy dowodzeni przez Marszałka Francji ks. Józefa Poniatowskiego. Polski dowódca poniósł tragiczną śmierć w nurtach Elstery, a bitwa skończyła się dla Francuzów klęską. Wojna przeniosła się w kolejnym roku na teren Francji, a Napoleon został zmuszony do abdykacji.
Bitwa pod Waterloo
„Mały kapral” w 1815 r. wrócił jednak z Elby do Francji i podjął ponowną walkę z koalicją antyfrancuską. W czasie swoich tzw. „Stu dni” przestraszył całą Europę, obradującą na Kongresie Wiedeńskim. Napoleon zajął Paryż i ruszył ze swoją armią w kierunku Belgii, gdzie znajdowały się koalicyjne wojska brytyjsko-pruskie. Choć w początkowej fazie kampanii odniósł liczne sukcesy w walce z Prusakami, ostatecznie jednak okazało się, że jego armia nie jest już tym samym co w poprzednich latach, a wojskowe szczęście opuściło „Boga Wojny”. 18 czerwca 1815 r. pod Waterloo Napoleonowi nie udało się pokonać Anglików pod wodzą księcia Wellingtona, jednocześnie zaś do walki włączyli się Prusacy marsz. Gebharda von Blüchera, którzy przesądzili o klęsce Francuzów. Napoleon ponownie musiał ustąpić i trafił na Wyspę św. Heleny, gdzie 5 maja 1821 r. dokonał swojego żywota.
Artykuł o Napoleonie autorstwa Wprost.pl. Z kolei prezentacja największych bitew Napoleona powstała na podstawie artykułu zatytułowanego 10 wielkich batalii Napoleona! autorstwa Tomasza Leszkowicza. Materiał został opublikowany na licencji CC BY-SA 3.0.
Czytaj też:
„Większy niż król ten książę”. Królewski bratanek w walce o Polskę u boku Napoleona