To on dowodził Powstaniem w Warszawie. Kim był Antoni Chruściel „Monter”?

To on dowodził Powstaniem w Warszawie. Kim był Antoni Chruściel „Monter”?

Dodano: 

Następnie ppłk Chruściel objął po płk. Zajączkowskim stanowisko Komendanta Okręgu, które piastował do wybuchu powstania warszawskiego. W czasie okupacji posługiwał się nazwiskami Kaliński, Rzeczyca i Andrzej Smalawski oraz używał pseudonimów „Adam”, „Cięciwa”, „Dozorca”, „Konar”, „Madej”, „Monter”, „Nurt”, „Ryż”, „Sokół” i „X”, z których najbardziej znanymi były „Monter” i „Nurt”.

Mieszkał w Warszawie przy ulicach Grochowskiej, Spacerowej, Belwederskiej, Polnej i Grzybowskiej. 10 sierpnia 1942 r., na mocy rozkazu Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego, ppłk Chruściel otrzymał awans na stopień pułkownika. Pod koniec 1942 r., na polecenie dowódcy Armii Krajowej, gen. bryg. Stefana Roweckiego „Grota”, nawiązał kontakt z żydowską konspiracją działającą na terenie getta warszawskiego.

Powstanie Warszawskie

31 lipca 1944 r., na wniosek płk Chruściela, Komendant Główny AK, gen. Tadeusz Bór-Komorowski wyznaczył termin rozpoczęcia powstania warszawskiego na godzinę 17:00 dnia 1 sierpnia 1944 r. Płk Chruściel był dowódcą całości sił powstańczych walczących w Warszawie.

14 września 1944 r., rozkazem Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego, awansował na stopień generała brygady. Od 20 września 1944 r. dowodził Warszawskim Korpusem AK, w którego skład wchodziły trzy dywizje piechoty: 8., 10. i 28.

Po kapitulacji powstania gen. „Monter” poszedł do niewoli niemieckiej. Od października 1944 do lutego 1945 r. przebywał w obozie jenieckim Langwasser k. Norymbergi, w lutym 1945 r. przeniesiono go do obozu Colditz, położonego w okolicach Lipska.

Po wojnie

Po wyzwoleniu obozu Colditz przez Amerykanów w maju 1945 r. gen. Chruściel wyjechał do Wielkiej Brytanii. Od lipca do września 1945 r. pełnił funkcję zastępcy Szefa Sztabu Głównego Polskich Sił Zbrojnych do Spraw Wojska. W okresie od września 1945 do listopada 1947 r. kolejno piastował stanowiska zastępcy Szefa Sztabu Głównego PSZ ds. Ogólnych, szefa Głównej Komisji Likwidacyjnej PSZ oraz inspektora Komisji Likwidacyjnej.

Od marca 1947 r. był członkiem Rady Naczelnej Koła Armii Krajowej. W 1948 r., po demobilizacji Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, gen. Chruściel pozostał na emigracji w Londynie. W tym samym roku wydał publikację pt. „Powstanie Warszawskie”, wcześniej drukowaną w numerach 40. i 46. „Polski walczącej” z 1945 r. oraz w numerach 10. i 11. „Polski walczącej” z 1946 r. 26 września 1946 r. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej pozbawił gen. Chruściela stopnia generała i obywatelstwa polskiego.

W połowie 1950 r. Chruściel przyjął funkcję delegata Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” na Stany Zjednoczone. Na początku 1951 r. wyjechał do USA. Dwa miesiące później wrócił do Londynu. W Delegaturze WiN w Londynie pracował pod pseudonimem „Jantar”. W trakcie kolejnego wyjazdu do Ameryki „Jantar” nawiązał kontakt z pracownikiem Radia Wolna Europa, Pawłem Sapiehą i opracował tzw. plan „X”. W 1952 r. powrócił do Londynu. Cztery lata później, tym razem na stałe, wyjechał do USA, gdzie pracował jako tłumacz i radca prawny w biurze adwokackim w Waszyngtonie.

Śmierć na emigracji

Zmarł 30 listopada 1960 r. w Waszyngtonie. Początkowo został pochowany na cmentarzu Mount Oliver w Waszyngtonie. Następnie, z inicjatywy Polonii amerykańskiej, w 1970 r. urnę z jego prochami złożono na cmentarzu Doylestown w Pensylwanii. 28 lipca 2004 r., w ramach uroczystości związanych z 60. rocznicą wybuchu powstania warszawskiego, urny z prochami gen. Chruściela i jego małżonki zostały uroczyście sprowadzone do Polski i złożone w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w Warszawie. Dwa dni później odbył się uroczysty pogrzeb generała. Jego prochy zostały złożone w kwaterze żołnierzy Polski Walczącej (18D-L01-1) na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Gen. Antoni Chruściel ps. „Monter” został odznaczony wieloma orderami i odznaczeniami za służbę wojskową, m.in. pięcioma Krzyżami Walecznych, Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Armii Krajowej, Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari i Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

Ostatnim z wymienionych orderów i odznaczeń gen. Chruściel został pośmiertnie uhonorowany przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego 3 sierpnia 2008 r., w ramach obchodów 64. rocznicy wybuchu powstania warszawskiego. W 1971 r. Rada Ministrów PRL wycofała decyzję TRJN o pozbawieniu gen. Chruściela obywatelstwa i stopnia generalskiego, choć faktu tego nie ogłosiła. 15 marca 1989 r. rząd Mieczysława Rakowskiego ostatecznie unieważnił postanowienie TRJN z 1946 r.

Artykuł zatytułowany Gen. Antoni Chruściel „Monter” – dowódca powstania warszawskiego napisał Adam Busse. Materiał został opublikowany na licencji CC BY-SA 3.0.