Deklarowany program komunistów
Wraz z komunikatem o powstaniu PKWN, radio moskiewskie nadało w audycji Związku Patriotów Polskich tekst Manifestu PKWN do narodu polskiego – w którym nawoływano do rozprawy z nazistowskimi Niemcami, ale jedynie u boku Armii Czerwonej. W manifeście także scharakteryzowano przyszły ustrój kraju, który miał się opierać na konstytucji marcowej, podkreślając, że legalną władzę w Polsce stanowi tylko Komitet. Rząd Polski na emigracji określono mianem władzy samozwańczej, nielegalnej i opartej na faszystowskiej konstytucji kwietniowej. Organizację władzy miały sprawować rady narodowe na szczeblach wojewódzkich, powiatowych, miejskich i gminnych.
Zapowiadano rozwiązanie władz okupacyjnych i policji granatowej, którą zastąpi Milicja Obywatelska. W kwestii gospodarczej miała nastąpić odbudowa zniszczeń, zwrot zagrabionej własności oraz wprowadzenie reformy rolnej w postaci parcelacji, bez odszkodowań majątków powyżej 50 hektarów w Polsce centralnej i ponad 100 hektarów na terenach włączonych do Rzeszy. Zaznaczono konieczność otrzymania odszkodowań wojennych od Niemiec. Dodatkowo poinformowano o zniesieniu kontyngentów, a nawet położono nacisk na ochroną własności prywatnej.
Obiecywano możliwość powrotu do kraju wszystkich Polaków, z wyjątkiem tych, którzy zdradzili Polskę w 1939 roku. W sprawie granic ogłoszono przyłączenie Pomorza i Śląska Opolskiego. Obiecywano polskie słupy graniczne na Odrze, a na wschodzie linię przyjaznego sąsiedztwa, opartego na zasadzie: ziemie polskie – Polsce, białoruskie, litewskie, ukraińskie – sowieckiej Białorusi, Litwie, Ukrainie. Natomiast podstawą stosunków zagranicznych miał być sojusz ze Związkiem Sowieckim, przyjaźń ze Stanami Zjednoczonymi, Wielką Brytanią i Francją oraz współpraca ze wszystkimi demokratycznymi państwami.
W Manifeście PKWN podkreślano hasła i symbole patriotyczne, aby stworzyć wrażenie, iż kraj kierowany przez nowe władze będzie kontynuacją państwa polskiego. W istocie wszelkie tezy demokratyczne zawarte w manifeście były tylko przykrywką dla łatwiejszego skomunizowania Polski.
Dwa ośrodki władzy państwowej
Jedną z pierwszych decyzji PKWN – jeszcze przed wyjazdem z Moskwy – było uznanie przynależności wschodniej Polski do Związku Sowieckiego. Dlatego też warunkiem przetransportowania członków PKWN do Chełma było podpisanie zgody na granicę opierającą się o linię Curzona. Z kolei rząd w Moskwie zobowiązał się poprzeć polskie starania odnośnie granicy na Odrze i Nysie. Warto dodać, że 26 lipca zawarto utajnione porozumienie przekazujące władzom sowieckim prawo ścigania, sądzenia i karania obywateli za przestępstwa popełnione w nieokreślonej strefie działań wojennych.
27 lipca Sowieci przetransportowali członków PKWN do zajętego Lublina. PKWN przez niemal pół roku miał zarządzać Polską Lubelską, czyli wydzielonym tworem państwowym, bez ziem wcielonych do ZSRS i obszarów okupowanych przez Niemców. Sowieci od razu oficjalnie uznali PKWN za polski rząd – stwarzając pozory równorzędnych stosunków. Powstanie PKWN spowodowało sytuację, w której na ziemiach polskich zaczęły istnieć dwa ośrodki władzy państwowej – z jednej strony rząd RP w Londynie, Delegatura Rządu na Kraj i Krajowa Rada Ministrów, cieszące się poparciem społeczeństwa i zachodnich aliantów, z drugiej strony PKWN mający znikomą sympatię Polaków, ale za to ogromne wsparcie sił Armii Czerwonej.
22 lipca przez cały okres PRL-u był obchodzony jako najważniejsze święto państwowe. Ostatni raz uroczysta rocznica powstania Polski Ludowej z odprawą wart przed Grobem Nieznanego Żołnierza, składaniem wieńców i defiladą wojskową odbyła się w 1989 roku.
Artykuł zatytułowany Manifest PKWN, czyli narodziny Polski Ludowej w Moskwie napisał Maciej Gach. Materiał został opublikowany na licencji CC BY-SA 3.0.
Czytaj też:
Bitwa pod Cedynią, 1050. rocznica. Zwycięstwo Mieszka I, które wykorzystały władze PRL