Zygmunt Wróblewski i Karol Olszewski to jedni z wielu wybitnych polskich naukowców, których warto znać. Ich największe osiągniecie, czyli skroplenie tlenu i azotu, należy do domeny chemii fizycznej, czyli dziedziny nauk przyrodniczych leżących na styku fizyki i chemii.
Zygmunt Wróblewski i Karol Olszewski – Polacy, którzy skroplili tlen
Zygmunt Wróblewski, w młodości powstaniec styczniowy, był przede wszystkim fizykiem badającym właściwości gazów i metali w niskich temperaturach oraz dyfuzją gazów. Po wielu naukowych podróżach po Europie objął katedrę fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Tu prowadził swoje badania, wyposażając bardzo nowoczesne jak na swoje czasy laboratorium chemiczne i korzystając ze znajomości z czołowymi europejskimi naukowcami. To w Krakowie w 1882 roku wytworzył klatrat dwutlenku węgla i zbadał jego podstawowe właściwości.
Na Uniwersytecie Jagiellońskim Wróblewski poznał Karola Olszewskiego i rozpoczął z nim współpracę naukową. Olszewski był profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego, kierujący katedrą Chemii Ogólnej.
Naukowcy wiosną 1883 roku dokonali swojego największego odkrycia – za pomocą kaskadowej metody skraplania gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, ulepszając do tego celu przywiezioną przez Wróblewskiego z Paryża aparaturę Cailleteta, jako pierwsi na świecie skropili tlen, a następnie azot. Ich działania odbiły się echem na całym świecie.
Trudna współpraca i samotne sukcesy
Niestety, prawdopodobnie ze względu na ich charaktery, współpraca obu naukowców zakończyła się już po kilku miesiącach. Sam Wróblewski prowadził dalej badania nad skraplaniem gazów, zestalając jeszcze dwutlenek węgla i alkohol oraz obliczając stałe krytyczne wodoru. W 1888 roku przypadkowo podpalił się podczas prac nad ulepszeniem aparatury naukowej. Kilkanaście dni później zmarł na skutek oparzeń.
Olszewski również prowadził dalej badania z zakresu kriogeniki, zakładając Pracownię Kriogeniczną, która stała się zalążkiem istniejącego do dzisiaj na Uniwersytecie Jagiellońskim Zespołu Kriogenicznego. W 1884 roku jako pierwszy na świecie skroplił wodór, a w 1895 r. skroplił i zestalił próbkę argonu. Przyczynił się również do rozwoju rentgenografii. Jako pierwsza osoba w Polsce wykonał zdjęcie rentgenowskie.
Olszewski był dwukrotnie nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (w 1904 i 1913 r.) oraz do Nagrody Nobla w dziedzinie chemii (w 1913 r.). Zmarł w 1915 roku.
Czytaj też:
Gabriel Narutowicz i Ignacy Mościcki. Wybitni naukowcy, którzy zostali prezydentamiCzytaj też:
„Polski Edison” z Tarnowa. Ponad 100 patentów, zagraniczne biura i przedwczesna śmierć