Laboratorium LANBOZ działające w ramach Muzeum Narodowego w Krakowie powstało w 2004 roku. Od tamtej pory prowadzi niezwykłe badania sztuki za pomocą nowoczesnego sprzętu. W ramach cyklu Nauka to polska specjalność odwiedziliśmy laboratorium i porozmawialiśmy z naukowcami, którzy w nim pracują.
Naukowcy badają dzieła sztuki i zabytki
Obecnie w Laboratorium Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych pracuje 10 osób. Są to m.in. chemicy, fizyk, geolog i konserwator zabytków.
– Pierwszym krokiem zawsze jest fotografia analityczna, podczas której wykonywane są zdjęcia w różnych zakresach promieniowania. Następnie wykonywane jest obrazowanie wielospektralne, a potem prowadzone są badania fizykochemiczne – mówi nam kierownik laboratorium dr Julio del Hoyo-Meléndez. – Wykorzystujemy techniki spektroskopowe, na przykład spektrometrię ramanowską, spektroskopię w podczerwieni, spektrometrię fluorescencji rentgenowskiej – wymienia.
Jednym z pracowników laboratorium jest konserwator sztuki Michał Obarzanowski. – W laboratorium LANBOZ zajmuję się fotografią analityczną i rentgenografią cyfrową. Wykonuję zdjęcia obiektów zabytkowych w różnych zakresach spektralnych, czyli w świetle widzialnym, w świetle ultrafioletowym, w podczerwieni, czy w światle sodowym – wymienia. – Dzięki tym badaniom możemy się dowiedzieć, jaka jest budowa technologiczna obiektu, możemy określić jego stan zachowania, a także stwierdzać autentyczność, czy przypisywać autorstwo dzieł sztuki – wskazuje naukowiec.
W laboratorium pracuje także fizyk – Paulina Krupska-Wolas. – W laboratorium zajmuję się obrazowaniem spektroskopowym. Łączymy dwa rodzaje badań – metodę badania punktowego z obrazowaniem. Dzięki temu możemy uzyskiwać wielowymiarowe dane na temat naszych obiektów. – opowiada. – Dysponujemy dwoma kamerami do obrazowania hiperspektralnego. Są to kamery, które działają w zakresie widzialnym oraz bliskiej i krótkiej podczerwieni, czyli od 400 do 2500 nanometrów. Mamy też zestaw do obrazowania fluorescencją rentgenowską – opisuje.
Tym ostatnim w laboratorium zajmuje się dr. Anna Klisińska-Kopacz. – W laboratorium głównie zajmuję się spektroskopią fluorescencji rentgenowskiej. Jest to metoda, która pozwala ustalić skład pierwiastkowy badanego obiektu. Technika ta jest nieinwazyjna – opowiada nam chemiczka. – Lampa rentgenowska w naszym laboratorium nie jest zamykana w żadnej komorze pomiarowej, dzięki czemu możemy badać duże obiekty o różnych kształtach – wskazuje.
Zabytek nie może przyjechać do laboratorium? Laboratorium przyjedzie do niego!
Badania są głównie prowadzone na miejscu w krakowskim laboratorium, ale nie zawsze istnieje taka możliwość. – Czasami trzeba wyjeżdżać do obiektów, które są bardzo cenne lub nie ma możliwości, aby przetransportować je do laboratorium. Wtedy wykonujemy badania na miejscu. Mamy mobilną aparaturę, która pozwala nam to robić – wyjaśnia Julio del Hoyo-Meléndez.
Naukowcy mogą zabrać ze sobą m.in. sprzęt do badań rentgenowskich. – Jeśli chodzi o zestaw do rentgenografii, to jest to zwykły system weterynaryjny. Jest to mobilny sprzęt cyfrowy i możemy z nim pojechać na badania w terenie – dodaje Michał Obarzanowski.
– Dzięki temu, że mamy lampę rentgenowską na zewnątrz, całe to urządzenie możemy rozebrać, zapakować do skrzyń i podróżować. W ten sposób były na przykład prowadzone badania w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, gdzie badaliśmy skrzydła Pentaptyku Pięciu Boleści Marii – mówi nam dr Anna Klisińska-Kopacz.
Dzięki badaniom poza laboratorium udaje się dokładnie przebadać niezwykłe obiekty, także takie, które niedawno zostały odkryte. – Ostatnio prowadzimy projekt na Zamku Żupnym w Wieliczce, gdzie zostały odkryte naścienne polichromie. Istnieje kilka warstw tych polichromii i głównym celem naszych badań jest ich zadatowanie i ustalenie, z jakiego pochodzą okresu – wskazuje dr Anna Klisińska-Kopacz.
Nauka to polska specjalność
Wielkie postacie polskiej nauki
Przeczytaj inne artykuły poświęcone polskiej nauce
Projekt współfinansowany ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki”
LANBOZ. Jak naukowcy ujawniają tajemnice zabytków?