Instytut Pamięci Narodowej zaapelował do Rosjan o przekazywanie informacji dot. porwanych przed 70 laty przywódcach Polskiego Państwa Podziemnego. Specjalne ogłoszenie zostało zamieszczone w "Komsomolskajej Prawdzie”.
Ogłoszenie ukazało się dzisiaj – w 70. rocznicę porwania 16 liderów Państwa Podziemnego przez NKWD. IPN poprosił w nim o informacje o szesnastu, zwłaszcza zaś o tych, którzy nie przeżyli sowieckich więzień – Delegacie Rządu na Kraj Janie Stanisławie Jankowskim, ostatnim dowódcy AK gen. Leopoldzie Okulickim i Stanisławie Jasiukowiczu. Informacje można wysyłać na adres: [email protected]
Polskie Państwo Podziemnie po jałtańskiej zdradzie
Sytuacja władz Polskiego Państwa Podziemnego po konferencji jałtańskiej i ruszeniu sowieckiej ofensywy zimowej w 1945 r. uległa zmianie. Podczas gdy rząd Arciszewskiego odrzucił całkowicie decyzje jałtańskie, krajowi reprezentanci rządu dopuszczali pewną możliwość podjęcia rozmów. Podczas konferencji zadeklarowano utworzenie specjalnej komisji, która miała za zadanie porozumienie się z Rządem Tymczasowym. Ta propozycja została uznana przez przywódców Polski Podziemnej za zaproszenie do rozmów.
Zaproszenie od Żukowa
21 lutego 1945 roku RJN w specjalnej uchwale wyraził taką gotowość. W tym samym czasie drogą poufną gen. Leopold Okulicki otrzymał wstępne zaproszenie na rozmowy od marszałka Żukowa, szefa sztabu I Frontu Białoruskiego. Oficjalne zaproszenie na spotkanie w Pruszkowie zostało skierowane do kilkunastu czołowych przedstawicieli Polski Podziemnej w marcu. Wśród nich znaleźli się: Antoni Pajdak (PPS-WRN), Stanisław Jasiukowicz, Kazimierz Kobylański, Zbigniew Stypułkowski i Aleksander Zwierzyński ze Stronnictwa Narodowego, Józef Chaciński i Franciszek Urbański ze Stronnictwa Pracy, Adam Bień, Kazimierz Bagiński i Stanisław Mierzwa ze Stronnictwa Ludowego oraz Eugeniusz Czarnowski i Stanisław Michałowski ze Zjednoczenia Demokratycznego.
Przystąpienie do rozmów zostało poprzedzone zgodą władz londyńskich. Przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego sądzili, że wynikiem rozmów będzie ustalenie składu rządu, który zostanie przedstawiony Komisji Trzech.
Podstępne aresztowanie
Właściwa konferencja miała być poprzedzona spotkaniem gen. "Iwanowa” z Leopoldem Okulickim, Janem Jankowskim i Kazimierzem Pużakiem. Do spotkania doszło 27 marca, kiedy to przywódcy polskiego państwa podziemnego zostali podstępnie aresztowani, przewiezieni do Moskwy i osadzeni w więzieniu na Łubiance.
Od chwili osadzenia przez cały okres śledztwa oskarżeni przebywali w oddzielnych celach, aby nie dopuścić do ustalania wersji składanych zeznań. Każdy z nich poddawany był całonocnym wyczerpującym przesłuchaniom. Na kilka dni przed rozpoczęciem procesu wszyscy otrzymali akty oskarżenia.
Proces "szesnastu"
Rozprawa przeciwko „szesnastu” toczyła się od 18 do 21 czerwca 1945 r. w Moskwie przed Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego ZSRR. W akcie oskarżenia znalazły się zarzuty dotyczące nielegalności AK i Rady Jedności Narodowej oraz przygotowywania planów działań przeciwko ZSRR u boku armii niemieckiej.
W procesie nie był sadzony A. Pajdak, powodem wyłączenia jego sprawy najprawdopodobniej był zły stan zdrowia spowodowany okrutnym śledztwem. Jego proces odbył się w późniejszym czasie i zasądzono w nim wyrok 5 lat więzienia. Mimo iż nie zapadły żadne wyroki śmierci, to okresu odbywania kary nie przeżyli: L. Okulicki, J.S. Jankowski i S. Jasiukowicz.
Rosja nie chciała pomóc
Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – pion śledczy Instytutu Pamięci Narodowej – w latach 2003–2009 prowadziła śledztwo dotyczące osądzenia w Moskwie przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Dochodzenie zostało jednak umorzone wobec odmowy Głównej Prokuratury Wojskowej Federacji Rosyjskiej realizacji wniosku o pomoc prawną w tej sprawie.
Ipn.gov.pl
Galeria:
IPN apeluje do Rosjan. Ogłoszenia o zaginionych
Polskie Państwo Podziemnie po jałtańskiej zdradzie
Sytuacja władz Polskiego Państwa Podziemnego po konferencji jałtańskiej i ruszeniu sowieckiej ofensywy zimowej w 1945 r. uległa zmianie. Podczas gdy rząd Arciszewskiego odrzucił całkowicie decyzje jałtańskie, krajowi reprezentanci rządu dopuszczali pewną możliwość podjęcia rozmów. Podczas konferencji zadeklarowano utworzenie specjalnej komisji, która miała za zadanie porozumienie się z Rządem Tymczasowym. Ta propozycja została uznana przez przywódców Polski Podziemnej za zaproszenie do rozmów.
Zaproszenie od Żukowa
21 lutego 1945 roku RJN w specjalnej uchwale wyraził taką gotowość. W tym samym czasie drogą poufną gen. Leopold Okulicki otrzymał wstępne zaproszenie na rozmowy od marszałka Żukowa, szefa sztabu I Frontu Białoruskiego. Oficjalne zaproszenie na spotkanie w Pruszkowie zostało skierowane do kilkunastu czołowych przedstawicieli Polski Podziemnej w marcu. Wśród nich znaleźli się: Antoni Pajdak (PPS-WRN), Stanisław Jasiukowicz, Kazimierz Kobylański, Zbigniew Stypułkowski i Aleksander Zwierzyński ze Stronnictwa Narodowego, Józef Chaciński i Franciszek Urbański ze Stronnictwa Pracy, Adam Bień, Kazimierz Bagiński i Stanisław Mierzwa ze Stronnictwa Ludowego oraz Eugeniusz Czarnowski i Stanisław Michałowski ze Zjednoczenia Demokratycznego.
Przystąpienie do rozmów zostało poprzedzone zgodą władz londyńskich. Przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego sądzili, że wynikiem rozmów będzie ustalenie składu rządu, który zostanie przedstawiony Komisji Trzech.
Podstępne aresztowanie
Właściwa konferencja miała być poprzedzona spotkaniem gen. "Iwanowa” z Leopoldem Okulickim, Janem Jankowskim i Kazimierzem Pużakiem. Do spotkania doszło 27 marca, kiedy to przywódcy polskiego państwa podziemnego zostali podstępnie aresztowani, przewiezieni do Moskwy i osadzeni w więzieniu na Łubiance.
Od chwili osadzenia przez cały okres śledztwa oskarżeni przebywali w oddzielnych celach, aby nie dopuścić do ustalania wersji składanych zeznań. Każdy z nich poddawany był całonocnym wyczerpującym przesłuchaniom. Na kilka dni przed rozpoczęciem procesu wszyscy otrzymali akty oskarżenia.
Proces "szesnastu"
Rozprawa przeciwko „szesnastu” toczyła się od 18 do 21 czerwca 1945 r. w Moskwie przed Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego ZSRR. W akcie oskarżenia znalazły się zarzuty dotyczące nielegalności AK i Rady Jedności Narodowej oraz przygotowywania planów działań przeciwko ZSRR u boku armii niemieckiej.
W procesie nie był sadzony A. Pajdak, powodem wyłączenia jego sprawy najprawdopodobniej był zły stan zdrowia spowodowany okrutnym śledztwem. Jego proces odbył się w późniejszym czasie i zasądzono w nim wyrok 5 lat więzienia. Mimo iż nie zapadły żadne wyroki śmierci, to okresu odbywania kary nie przeżyli: L. Okulicki, J.S. Jankowski i S. Jasiukowicz.
Rosja nie chciała pomóc
Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – pion śledczy Instytutu Pamięci Narodowej – w latach 2003–2009 prowadziła śledztwo dotyczące osądzenia w Moskwie przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Dochodzenie zostało jednak umorzone wobec odmowy Głównej Prokuratury Wojskowej Federacji Rosyjskiej realizacji wniosku o pomoc prawną w tej sprawie.
Ipn.gov.pl
Galeria:
IPN apeluje do Rosjan. Ogłoszenia o zaginionych