Gdzie poza wystawami muzealnymi można szukać śladów Słowian i Skandynawów z czasów wczesnego średniowiecza? W miejscach, które pamiętają ich obecność czyli na stanowiskach archeologicznych. Warto też poznać najważniejsze archeologiczne muzea na wolnym powietrzu, które pozwalają wyobrazić sobie jak mieszkali Słowianie i Skandynawowie na terenie dzisiejszej Polski. Oto miejsca, które każdy miłośnik epoki powinien odwiedzić.
Wolin – potężne miasto nad oceanem mające dwanaście bram
Opis Ibrahima ibn Jakuba, żydowskiego podróżnika z kalifatu kordobiańskiego, który w rodzimych stronach widział z pewnością o wiele większe i „potężniejsze” ośrodki wydaje się nieco na wyrost, choć Wolin z pewnością był ważnym punktem na mapie wczesnośredniowiecznej Europy.
Ten położony na wyspie nad Dziwną ośrodek to przede wszystkim gród słowiański, który funkcjonował od schyłku VIII do końca XII wieku, choć na przełomie X i XI wieku zamieszkiwali go również Skandynawowie, których dzieje opisano w Jómswikinga Saga. Właśnie na czas ich obecności przypada okres największej prosperity tego miejsca. Wolin był zamieszkiwany przez rzemieślników i kupców z różnych stron Europy, tworząc ważne centrum handlu nad Morzem Bałtyckim. Wspominali o nim najważniejsi kronikarze epoki, m.in. Adam Bremeński, Ibrahim ibn Jakub czy Helmold.
Obecność wikingów w tym słowiańskim grodzie uwidoczniła się stosunkowo późno, lecz wyraźnie, a przez pewien czas Wolin znajdował się nawet pod kontrolą duńską. Przekonują o tym świadectwa archeologiczne i źródła pisane. To na podstawie tej drugiej kategorii źródeł Wolin utożsamiono z Jómsborgiem. Jeśli wierzyć Sadze o Jómswikingach, to jarl Sigvaldi porwał i przewiózł do Jómsborga samego króla Danii Swena Widłobrodego, zmuszając go do zawarcia pokoju z Burysławem.
Skandynawowie pozostawili po sobie artefakty takie jak zawieszki w kształcie miniaturowych młotów Thora, zapinki typu Terslev, drewniane trzonki zdobione charakterystycznym splotem, naczynia ceramiczne, czy drewniany przedmiot z napisem runicznym. Ich ślady odkryto też na cmentarzyskach (Wzgórze Wisielców oraz Młynówka), choć uważana początkowo za typowo skandynawską, nekropola kurhanowa ze wzgórza Wisielców w rzeczywistości kryła prawdopodobnie tylko jeden pochówek „skandynawski”, w którym odkryto żelazne nity do łodzi oraz pionki do gry hnefatafl.