Być może trudno będzie polskim muzealnikom przebić ofertę Luwru czy British Museum, jeśli chodzi o pozaeuropejską kolekcję archeologiczną – ma to oczywiste tło historyczne, związane z wyprowadzaniem przez tamtejsze kraje zabytków pochodzących z grabieży i wykopalisk. Choć kodeks Hammurabiego, Wenus z Milo czy kamień z Rosetty pozostaną na Zachodzie, to w zbiorach polskich muzeów również znajdują się zbiory niezwykłe. Oto subiektywny wybór dziewięciu najciekawszych zabytków archeologicznych z różnych części Polski. Uwaga – przed wizytą w danym muzeum należy potwierdzić dostępność omawianych niżej zabytków.
Baran z Jordanowa | Wrocław
To jedno z najstarszych wyobrażeń zwierząt na ziemiach polskich. Neolityczna figurka barana odkryta w Jordanowie Śląskim datowana jest na drugą połowę czwartego tysiąclecia p.n.e. Figurka została stworzona przez społeczności identyfikowane z tzw. kulturą pucharów lejkowatych. Gliniany baran ma nieco ponad 32 centymetry wysokości. Dla jego twórców najprawdopodobniej pełnił rolę kultową i jako wyobrażenie zwierzęcia mógł zostać złożony w ofierze bogom.
Figurkę wiązano z kultami lunarnymi, symboliką płodności i wierzeniami totemicznymi. Jerzy Bąbel słusznie zwrócił uwagę na tradycję pastersko-hodowlaną, która łączyła zwierzęta wykorzystywane do pracy ze sferą magiczną. Tradycja ta musiała zatem wiązać się z systemem wierzeń pierwszych rolników, a baran, prawdopodobnie jak prawie cała rzeczywistość w pradziejach, łączył sferę sacrum i profanum.
Figurkę barana z Jordanowa można obejrzeć w Muzeum Archeologicznym we Wrocławiu (oddział Muzeum Miejskiego) na ulicy Cieszyńskiego 9.
Światowid ze Zbrucza | Kraków
To chyba najbardziej znany zabytek identyfikowany z przedchrześcijańskimi wierzeniami Słowian. Odkryto go w 1848 roku w rzece Zbrucz na terenie dzisiejszej Ukrainy. Już trzy lata później zagadkowy posąg trafił do Krakowa, gdzie prezentowany jest do dzisiaj. Od momentu odkrycia towarzyszyły mu trudności interpretacyjne.