Jeśli chodzi o kobiety z dynastii Wazów, w historii najbardziej zapisała się postać ostatniej przedstawicielki rodu, królowej Szwecji Krystyny. Warto jednak pamiętać, że nie była ona jedyną Wazówną, która wyróżniała się na tle innych kobiet epoki.
Królewna Anna Wazówna, młodsza siostra króla Polski Zygmunta III, znała kilka języków obcych, fascynowała się zielarstwem, historią i teologią, a także doradzała swojemu bratu w sprawach politycznych. Prawdopodobnie jej znaczenie polityczne byłoby jeszcze większe, gdyby nie fakt, że ze względu na swoje protestanckie wyznanie nie była na Wawelu zbyt mile widziana. Trwale zapisała się natomiast w historii Golubia i Brodnicy, gdzie do dziś kultywowana jest o niej pamięć.
Królewna Anna Wazówna. „Lepsza głowa” od brata
Anna Wazówna przyszła na świat 17 maja 1568 r. w Eskilstunie jako najmłodsza z trojga dzieci księcia Finlandii Jana, który wiosną 1569 r. został koronowany na króla Szwecji jako Jan III, i Katarzyny Jagiellonki, siostry króla Polski Zygmunta II Augusta. Jej starsza siostra Izabela zmarła 18 stycznia 1566 r. w wieku niecałych dwóch lat, a starszy brat Zygmunt został w 1587 r. królem Polski jako Zygmunt III. Chociaż ojciec Anny i Zygmunta był luteraninem, byli oni wychowywani przez matkę w wierze katolickiej.
Katarzyna Jagiellonka zmarła 16 września 1583 r. w Sztokholmie, a półtora roku później Jan III ożenił się z protestantką Gunilą Bielke, z którą w 1589 r. doczekał się syna Jana, późniejszego księcia Östergötland. To właśnie macocha przejęła opiekę nad nastoletnią Anną po śmierci matki i to ona wprowadziła ją w tajniki luteranizmu.
Podobno Wazówna dokonała konwersji, ponieważ obawiała się apokaliptycznej wizji jeziora ognia i siarki, o której wielokrotnie opowiadała jej matka. Z kolei religia ojca i macochy nie straszyła piekłem, skupiając się przede wszystkim na tym, że człowiek własnym postępowaniem pracuje na swój los w przyszłym świecie.
Anna była blisko związana ze swoim bratem Zygmuntem, więc kiedy 19 sierpnia 1587 r. został w czasie wolnej elekcji obrany królem Polski, postanowiła towarzyszyć mu w podróży do Polski. Od początku bacznie śledziła sytuację polityczną w kraju i chętnie służyła bratu radą.
Kiedy 24 stycznia 1588 r. Maksymilian Habsburg, rywal Wazy w walce o polski tron, trafił do polskiej niewoli po klęsce pod Byczyną, Wazówna wspaniałomyślnie namawiała brata, aby darował mu wolność. „Ma przy sobie siostrę, zdaje się lepszą głowę od niego” – mówił o Zygmuncie III jeden z Włochów, który towarzyszył kardynałowi Ippolitowi Aldobrandiniemu w jego podróży do Polski w 1588 r.