Polacy badają dawne kultury w Andach. Prowadzą wykopaliska i nurkują 5000 m n.p.m.

Centrum Badań Andyjskich Uniwersytetu Warszawskiego powstało dzięki współpracy z peruwiańskim Uniwersytetem de San Antonio Abad w Cuzco. Projekty realizowane przez pracowników i powiązanych z Centrum badaczy cechują się różnorodnością zarówno, jeśli chodzi o miejsca, które badają polscy archeolodzy, jak i reprezentowane przez nich dyscypliny czy stosowane metody.

Niezwykłe wykopaliska polskich archeologów – badania pomimo choroby wysokościowej

– Centrum koordynuje obecnie kilka projektów na terenie dzisiejszego Peru, Boliwii, Chile i Argentyny. Badania pracowników Centrum wykraczają też poza obszar Ameryki Południowej czego przykładem może być projekt badań geoarcheologicznych na majańskim stanowisku Tak’alik Ab’aj w dzisiejszej Gwatemali czy badania w Oceanii – mówi nam Dagmara Socha, pełniąca obowiązki wicedyrektora ds. organizacji i rozwoju Centrum Badań Andyjskich UW.

Galeria:
Polacy badają dawne kultury w Andach

Jednym z prowadzonych projektów jest archeologiczny projekt „Condesuyos”, którego kierownikiem jest dyrektor CBA UW, prof. Mariusz Ziółkowski. Projekt rozpoczął się jeszcze w latach 90., i miał na celu dokumentację jednej z czterech prowincji Imperium Inkaskiego.

– W trakcie badań powierzchniowych i wykopaliskowych zadokumentowane zostało kilkadziesiąt stanowisk prekolumbijskich powiązanych z kultem szczytów górskich w południowym Peru, przede wszystkim wulkanów Coropuna i Solimana. Inkowie i ludy przez nich podbite wierzyli, że szczyty górskie są ważnymi bogami i mitycznymi przodkami. Dlatego też wokół wulkanów budowano sanktuaria i wyrocznie mające na celu komunikacje z bogami – wyjaśnia Dagmara Socha. – Dwie najważniejsze tego typu regionalne wyrocznie to Maucallacta i Muyu Muyu, gdzie polscy archeolodzy prowadzą obecnie badania – dodaje.

Jak tłumaczy nam p.o. wicedyrektora CBA UW praca na stanowiskach na tak dużych wysokościach nad poziomem morza często łączy się z chorobą wysokościową, którą uczestnicy ekspedycji odczuwają w pierwszych dniach wykopalisk.

Nowoczesne badania zamrożonych mumii

Polscy archeolodzy w swoich badaniach zajmują się również inną formą kultu szczytów górskich, jaką było składanie w ofierze na szczytach górskich dzieci i młodych kobiet.

– Rytuał ten nosi nazwę w języku quechua capacocha. Ofiary po licznych celebracjach w stolicy Imperium Inkaskiego, Cuzco wyruszały w asyście kapłanów z pielgrzymką do świętych miejsc rozsianych na terenie całego imperium. W latach 90. dzięki badaniom prowadzonym przez Johana Reinharda i Antonio Cháveza udało się odkryć pozostałości capacochy na szczytach Misti, Ampato, Pichu Pichu i Sara Sara w Peru, oraz Llullaillaco i Qehuar w Argentynie. Cześć ofiar dzięki wyniesieniu powyżej granicy wiecznego śniegu zamarzła i naturalnie zmumifikowana przetrwała do naszych czasów – wskazuje Dagmara Socha.

To ona kieruje bioarcheologicznymi badaniami mumii i ludzkich szczątków, które są możliwe dzięki rozwojowi nowych technik badawczych. Pozwalają one na wykonanie nowych analiz antropologicznych i laboratoryjnych.

– Projekt był realizowany w ramach współpracy pomiędzy Centrum Badań Andyjskich i Muzeum Sanktuariów Andyjskich, Uniwersytetu Katolickiego św. Marii w Arequpie. W trakcie analiz przeprowadzono między innymi badania starożytnej diety i pochodzenia ofiar we współpracy z Instytutem Maxa Placka w Jenie, a także badania toksykologiczne włosów wspólnie z Katedrą Medycyny Sądowej CM Uniwersytetu im. M. Kopernika w Bydgoszczy – wskazuje bioarcheolog z UW. – Dzięki tym ostatnim udało się ustalić, że dzieciom złożonym w ofierze na szczycie Ampato, Inkowie podawali w ostatnich tygodniach przed śmiercią napój z amazońskich lian Banisteriopsis. Liany te posiadają, dzięki zwartej w nich harminie, właściwości antydepresyjne, które mogły być wykorzystywane przez Inków. Zgodnie z ich wierzeniami ważne było, aby ofiary były szczęśliwe podczas ostatniej podróży do bogów – tłumaczy.

Podwodna archeologia na wysokości blisko 5000 m n.p.m.

Pracownicy Centrum Badań Andyjskich prowadzą także badania między innymi na terenie Narodowego Parku Archeologicznego Machu Picchu we współpracy z Peruwiańskim Ministerstwem Kultury.

– Najsłynniejsze inkaskie stanowisko Machu Picchu stanowi zaledwie jedno z kilkudziesięciu znanych osad założonych przez Inków w regionie, jedną z nich jest Chachabamba. Polskie badania na stanowisku Chachabamba kierowane przez dr Dominikę Sieczkowską a realizowane wspólnie z Politechniką Wrocławską pozwoliły na dokonanie odkryć nieznanego inkaskiego systemu miar używanego w budownictwie, czy ukrytych pod gęstą roślinnością elementów architektury służących do rytualnych kąpieli pielgrzymów w drodze do Machu Picchu – wymienia Dagmara Socha. – Badania na terenie Parku skupiały się zarówno na wykorzystaniu innowacyjnych metod badawczych takich jak georadar i skanowanie laserowe (LiDAR) jak też i tradycyjnych wykopaliskach i prospekcjach – opowiada.

Polskim naukowcom na stanowisku Inkaraqay udało się też zbadać między innymi wyjątkowe inkaskie obserwatorium astronomiczne służące do śledzenia ruchu Słońca i gwiazdozbioru Plejad.

W wysokogórskich partiach Parku Archeologicznego Machu Picchu w lagunach Salcantay na wysokości blisko 5000 m n.p.m. Polacy prowadzą także badania z zakresu archeologii podwodnej. – Projektem tym kieruje dr Maciej Sobczyk. Proces nurkowania na tak dużych wysokościach wymaga odpowiedniej aklimatyzacji i musi być przeprowadzony przez doświadczonych nurków – podkreśla Dagmara Socha.

Innym projektem realizowanym przez badaczy z Centrum Badań Andyjskich UW we współpracy z Politechniką Śląską jest datowanie podboju tego obszaru. Polskie badania pozwoliły ustalić, że Inkowie podbili ten region wcześniej, niż dotychczas zakładano.

Nauka to polska specjalność
Wielkie postacie polskiej nauki

Przeczytaj inne artykuły poświęcone polskiej nauce



Projekt współfinansowany ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki”