Pierwszą „listę bitew” stworzył sir Edward Sheperd Creasy (1812-1878), absolwent Eton College i King’s College w Cambridge, wykładowca uniwersytetu w Londynie, członek administracji kolonialnej na Cejlonie. W swojej książce Fifteen Decisive Battles of the World (1851) zaprezentował zestawienie bitew które według niego odegrały ważną role w dziejach świata. Były to:
- Maraton 490 r. p.n.e.
- Klęska Aten pod Syrakuzami 413 r. p.n.e.
- Gaugamela 331 r. p.n.e.
- Metaurus 207 r. p.n.e.
- Klęska Rzymian w Lesie Teutoburskim 9 r.
- Pola Katalaunijskie 451 r.
- Poitiers 732 r.
- Hastings 1066 r.
- Oblężenie Orleanu 1429 r.
- Klęska hiszpańskiej Wielkiej Armady 1588 r.
- Blenheim 1704 r.
- Połtawa 1709 r.
- Saratoga 1777 r.
- Valmy 1792 r.
- Waterloo 1815 r.
Wybrane przez Anglika bitwy były bądź zaczątkiem potęgi państw (Maraton, Gaugamela, Połtawa) bądź momentem ich klęski (Syrakuzy, klęska Armady, Waterloo). Kilkukrotnie stroną zwycięską byli „Europejczycy”, przegranymi zaś „barbarzyńcy” (Maraton, Gaugamela, Metaurus, Pola Katalaunijskie, Poiters – chociaż widocznie „Europejczykami” byli Germanie Arminiusza w 9 r.). W wielu z tych bitew jedną ze stron (niekoniecznie wygraną) byli Anglicy/Brytyjczycy (Hastings, Orlean, klęska Armady, Blenheim, Saratoga, Valmy). Creasy, człowiek epoki wiktoriańskiej, patrzył na historię świata euro- i anglocentrycznie.
Bitwa warszawska 18. decydująca bitwą w dziejach świata
Edgar Vincent, 1. wicehrabia D'Abernon (1857-1941) był brytyjskim dyplomatą i politykiem, pełniącym służbę m.in. w Turcji, Egipcie i Niemczech. Był także członkiem Misji Międzysojuszniczej do Polski w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Pod wpływem doświadczeń z Polski w 1931 r. napisał książkę The eighteenth decisive battle of the world: Warsaw, 1920 (wydanie polskie pt. Osiemnasta decydująca bitwa w dziejach świata pod Warszawą 1920 r. ukazało się w 1932, 1988 i 1990 r.). D’Abernon rozszerza listę autorstwa Creasy'ego o trzy bitwy: Sedan 1870 r., Marnę 1914 r. i właśnie Warszawę 1920 r.
Co ciekawe, istnieją także inne modyfikacje „listy Creasy'ego”. W 1899 r. w nowym wydaniu jego książki znalazł się aneks, w którym znalazły się dodatkowo bitwa pod Getysburgiem 1863 r., Sedanem oraz Santiago i Manilą 1898 r. W 1930 r. teksański historyk Clarence Wharton wydał książkę, w którą za szesnastą decydującą bitwę w historii świata uznał starcie pod San Jacinto z 1836 r. (bitwa ta zadecydowała o uzyskaniu niepodległości przez Teksas w wojnie z Meksykiem). W 1964 r. Joseph B. Mitchell uzupełnił listę brytyjskiego historyka o pięć bitew: kampanię na Missisipi 1863 r., bitwę pod Sadową 1866 r., bitwę pod Marną, bitwę o Midway 1942 r. oraz bitwę stalingradzką w 1942-43 r. W 1976 r. Noble Frankland i Christopher Dowling w książce Decisive Battles of the Twentieth Century stworzyli listę dwudziestu trzech bitew od starcia pod Cuszimą 1905 r. aż po operację Tet 1968 r.
Autorem tekstu Bitwa warszawska 1920 – osiemnasta decydująca bitwa w dziejach świata. A co z pozostałymi siedemnastoma? jest Tomasz Leszkowicz. Materiał został opublikowany na licencji CC BY-SA 3.0.
Czytaj też:
Dokładnie 100 lat temu rozpoczęła się bitwa warszawska. „Stajemy do rozstrzygającej bitwy”
Od Maratonu po Stalingrad. 20 najbardziej przełomowych bitew w historii