Monarcha moskiewski Iwan III Srogi otwarcie dążył do podbicia ziem ruskich wchodzących w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego – jego kolejne wyprawy zaszły aż na ziemię smoleńską. W 1512 r. książę moskiewski postanowił zdobyć Smoleńsk, który jednak stawiał wytrwały opór. Ponownie spróbowano dwa lata później – pod twierdzę podeszła armia moskiewska pod wodzą księcia Michała Glińskiego; dołączyły do niej następnie oddziały księcia Oboleńskiego i w końcu samego Wasyla III.
W tej sytuacji komendant twierdzy Jurij Sołłohub zdecydował się na poddanie Smoleńska. W tym samym czasie na odsiecz zmierzała już armia litewsko-polska księcia Konstantego Ostrogskiego, hetmana wielkiego litewskiego. Na wieść o upadku twierdzy Ostrogski postanowił pobić wojsko moskiewskie w otwartej walce, aby uniemożliwić jej pochód w głąb państwa.
Pod Orszą nad Dnieprem skoncentrowały się główne siły hetmana – musiano przeprawić się przez rzekę, dlatego też uczyniono to w nocy. Wódz moskiewski, książę Czeladin, wiedział o posunięciach przeciwnika, jednak będąc pewnym zwycięstwa, pozwolił mu na to, ufając, że później łatwiej mu będzie unicestwić wszystkich naraz. Teren nie był zbytnio odpowiedni do operowania jazdą, dlatego też hetman wybrał defensywę z użyciem piechoty. Czeladin zamyślał o zepchnięciu przeciwnika do brzegu Dniepru, uniemożliwiając mu ucieczkę.
Bitwa pod Orszą
Bitwę rozpoczęto o 9 rano. Początkowo to armia moskiewska miała wyraźną przewagę, rozbijając oddziały lekkiej jazdy litewskiej, którą ostatecznie uratowało polskie przeciwnatarcie. Tuż potem nastąpiła zażarta walka, którą ostatecznie rozstrzygnął atak litewskiego hufca naczelnego, co zmusiło napastników do cofnięcia się, a w konsekwencji do ucieczki. W bitwie decydujący był manewr zastosowany przez Ostrogskiego – po pozorowanej ucieczce jazdy na ścigające ją oddziały rzuciła się ukryta piechota; kolejne uderzenie jazdy doprowadziło do całkowitego rozbicia przeciwnika. Ostatni atak Czeladina został pomyślnie odparty.
Sukces polsko-litewski był jednoznaczny – po stronie moskiewskiej zginęło od kilku do kilkunastu tysięcy żołnierzy, po przeciwnej zaledwie kilkuset. Udało się odzyskać część utraconych wcześniej terenów, choć Smoleńsk nie powrócił do Litwy. Z pewnością za to powstrzymano napór Wasyla III na ziemie litewskie. Dalsze działania wojenne prowadzono aż do podpisania pokoju w 1522 r.
Artykuł zatytułowany Bitwa pod Orszą autorstwa M. G.-K. pierwotnie został opublikowany na stronie Muzeum Historii Polski. Materiał został opublikowany na licencji CC BY-SA 3.0.
Czytaj też:
Żony Henryka VIII i ich tragiczna historia. „Rozwiedziona, ścięta, zmarła...”