Casting na żonę cesarza. Władcy Bizancjum i carskiej Rosji wybierali małżonki w konkursach piękności

Casting na żonę cesarza. Władcy Bizancjum i carskiej Rosji wybierali małżonki w konkursach piękności

Dodano: 

Krótko przed swoją koronacją na pierwszego cara Rosji 16 stycznia 1547 roku przegląd narzeczonych zarządził Iwan IV Groźny. Rozesłał on do wszystkich rodów bojarskich następujące wezwanie:

„Ten, kto otrzyma niniejszy dokument, a ma w domu niezamężną córkę, winien natychmiast udać się z nią na przegląd do namiestnika w mieście. Pod żadnym pozorem nie wolno dziewcząt ukrywać. Kto zatai fakt posiadania córki i nie przywiezie jej do namiestnika, może spodziewać się mojego gniewu i srogiej kary. Dokument należy przed upływem godziny przesłać dalej”.

Ostatecznie spośród córek bojarskich wybrał Anastazję, córkę okolniczego Romana Jurewicza Zacharyna. Małżeństwo okazało się wyjątkowo udane, lecz prawdopodobnie to właśnie nagła śmierć żony po 13 latach związku doprowadziła Iwana do szaleństwa.

W 1571 roku drogą konkursu Iwan IV dokonał też wyboru trzeciej żony. Do Słobody Aleksandrowskiej przybyło dwa tysiące pięknych dziewcząt szlachetnego pochodzenia. Car dokładnie obejrzał każdą z nich – najpierw wyłonił dwadzieścia cztery, a następnie dwanaście najlepszych panien. W finałowej trójce znalazły się Marfa Sobakina, Jewdokia Saburowa i Anna Kołtowska. Pierwsza z nich została 28 października 1571 roku żoną cara Iwana, zaś laureatka drugiego miejsca – jego syna, carewicza Iwana Iwanowicza. Dwa tygodnie po ślubie Marfa nagle zmarła. Zlecone przez władcę śledztwo wykazało, że krewni poprzedniej żony Iwana Groźnego Marii Tiemgriukowny podali jej zatrute kandyzowane owoce. Car skazał winnych na karę śmierci, sam zaś po kilku miesiącach poślubił Annę Kołtowską.

Intryg i skandali ciąg dalszy

Po Rurykowiczach konkursy na carycę organizowali również przedstawiciele dynastii Romanowów. W 1616 roku na odbywającym się w kremlowskim Teremie, (przeznaczonej tylko dla kobiet najwyższej kondygnacji carskiego pałacu) przeglądzie narzeczonych, car Michał I wybrał na żonę Marię Chłopową. Władca Rosji szykował się już do ślubu, gdy nagle przyszła caryca mocno zaniemogła. Najbliżsi współpracownicy cara, Borys i Michał Sałtykowowie, powiedzieli mu, że Chłopowa jest bezpłodna i nieuleczalnie chora. Dopiero po kilku latach wyszło na jaw, że niemoc dziewczyny była intrygą Sałtykowów, którzy nie chcieli dopuścić rodziny Chłopowów do wpływów. Znając łakomstwo carskiej wybranki, podsuwali Marii słodycze, doprowadzając ją do nagłego ataku niestrawności.

Chociaż sprawa się wyjaśniła, Michał i tak nie poślubił swojej ukochanej, ponieważ nie zgodziła się na to jego matka Ksenia Szestowa. 28 września 1624 roku żoną cara została księżniczka Maria Dołgoruka, która zmarła pół roku po ślubie, prawdopodobnie na skutek komplikacji po poronieniu. Na początku 1626 roku monarcha ogłosił kolejny przegląd narzeczonych, na którym jednak żadna z panien nie przypadła mu do gustu. Na szczęście każdej z dziewcząt towarzyszyła służka i to właśnie Eudoksja Streszniewa, która przybyła z córką okolniczego Grigorija Wołkońskiego, została przez Michała wybrana na żonę. Para wzięła ślub 15 lutego 1626 roku i przez kolejne lata tworzyła zgodne małżeństwo.

Losy Marii Chłopowej podzieliła w 1647 roku ukochana cara Aleksego I (syna i następcy Michała), Eufemia Wsiewołożska. W momencie, gdy Aleksy wybrał ją spośród dwustu panien na żonę, padła nagle zemdlona na ziemię, a lekarze natychmiast orzekli, że choruje na epilepsję. Karą za zatajenie poważnej choroby było zesłanie jej z rodziną na Syberię. Ponownie dworskie intrygi zwyciężyły w starciu z miłością. Zaprzyjaźniony z władcą bojar Borys Morozow zakochał się bowiem w córce ubogiego szlachcica Annie Miłosławskiej i bardzo chciał, aby Aleksy poślubił jej siostrę Marię – w ten sposób stałby się szwagrem monarchy. Przekupił zatem służące, by zbyt ciasno uplotły Wsiewołożskiej warkocze. Po incydencie na oględzinach, Morozow zaproponował Aleksemu małżeństwo z Marią Miłosławską. Ich ślub odbył się 26 stycznia 1648 roku, a dziesięć dni później przyjaciel cara ożenił się z siostrą nowej carycy.

Po owdowieniu (Maria Miłosławska zmarła 13 marca 1669 roku) Aleksy Romanow ponownie postanowił wybrać żonę w drodze przeglądu narzeczonych. Tym razem był on jednak rozłożony w czasie. W latach 1670–1671 monarcha dokonał łącznie oględzin 67 kobiet z bogatych rosyjskich rodzin, spośród których wybrał Natalię Naryszkinę. 1 lutego 1671 roku odbył się ślub, a rok później Naryszkina została matką przyszłego cesarza Rosji Piotra I Wielkiego. Ostatni przegląd narzeczonych odbył się na początku 1684 roku, kiedy to regentka Rosji Zofia Romanowa i jej doradca Wasyl Golicyn podsunęli jej młodszemu bratu, carowi Iwanowi V, Praskowię Sałtykową. Według dyplomaty Hildebranda von Horna Sałtykowa nie chciała się zgodzić na małżeństwo z wątłym i ograniczonym intelektualnie Iwanem, ale ostatecznie siłą ją do tego zmuszono. Kiedy rządy w Rosji objął Piotr I Wielki, wraz z wprowadzaniem do kraju zachodnich obyczajów stary bizantyński zwyczaj odszedł do lamusa.

Dobry pomysł, złe wykonanie

Odbywające się w Cesarstwie Bizantyńskim i Rosji przeglądy lub oględziny narzeczonych (w angielskiej literaturze znane pod nazwą [bride show]), chociaż w swej idei miały dawać młodym dziewczętom z bogatych domów szansę na wspaniałe zamążpójście, w rzeczywistości stały się dla rodów bojarskich i arystokratycznych narzędziem nieuczciwej walki o wpływy. Nie brakowało na nich intryg i skandali, które często miały tragiczne skutki dla uczestniczek konkursu, zaś małżeństwa zawierane w drodze przeglądu nie zawsze należały do szczęśliwych. Niewątpliwie rozbudzały one jednak wyobraźnię artystów, o czym świadczą liczne dzieła sztuki przedstawiające oględziny narzeczonych. Przykładem mogą tu być rosyjscy malarze Grigorij Sedow i Konstantin Makowski, którzy uwiecznili wybór żony dla cara Aleksego I.

Można przypuszczać, że to właśnie rosyjskie przeglądy narzeczonych stały się inspiracją dla właściciela kasyna Emile’a de Hainault do zorganizowania 19 września 1888 roku w Spa pierwszego międzynarodowego konkursu piękności, wówczas szowinistycznie nazywanego wystawą. Ten zaś zapoczątkował całą serię podobnych inicjatyw, które obecnie znamy pod nazwą wyborów miss. Tym sposobem piękne dziewczęta nadal rywalizują o koronę, chociaż nie wiąże się już ona z realną władzą.

Autorem tego artykułu jest Marek Teler. Tekst Casting na cesarzową. Konkursy piękności w Bizancjum i carskiej Rosji został opublikowany na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0 Polska.

Czytaj też:
Nieślubne dzieci polskich arystokratek. Owoce zakazanej miłości często ukrywano