Pałac sułtański górował nad Stambułem. Świat wewnątrz niego był zamknięty na otoczenie, miał kształt trójkąta, o dwóch bokach położonych od strony morza i jednym od strony miasta. Saraj był podzielony na cztery dziedzińce. Dostęp do każdego z nich miała wąska grupa ludzi. Na dziedzińcu pierwszym i drugim znajdowały się oficjalne budynki - tutaj urzędowały służby rządowe. Dziedziniec trzeci i czwarty to prywatna część pałacu wraz z haremem. Dostęp tam mieli tylko mieszkańcy i zaufani ludzie sułtana.
Harem, mieszczący się na czwartym dziedzińcu, składał się z pomieszczeń zbudowanych w różnym stylu. Drzwi tam wiodące były ściśle strzeżone. Pierwsze w kolejności były apartamenty sułtanki matki (valide, sułtan), która zarządzała tą częścią pałacu oraz wyrażała zgodę na wstęp do haremu. W następnej kolejności znajdowały się dwu- trzypiętrowe budynki zamieszkiwane przez żony i konkubiny sułtana. Nie wiadomo ile kobiet przebywało jednorazowo w tej części saraju. Bejazyd II w 1499 roku miał w haremie Topkapı dziesięć dziewcząt, a w Starym Pałacu osiemdziesiąt. W każdej komnacie stały trzy, cztery łóżka, a dziewczyny poddawane były ostrej selekcji, aby wybrać tylko te najlepsze dla władcy.
Haremowa edukacja
Służące matki sułtana i matek dzieci sułtańskich nie musiały mieszkać w haremie. Część kobiet, niebędących konkubinami sułtana, miała za zadanie ukończyć haremową szkołę, aby następnie uczyć dziewczęta z zamożnych rodzin, które w przyszłości miały zostać żonami absolwentów szkoły Pałacowej. Do 1582 roku harem podlegał białym eunuchom, później biali eunuchowie usługiwali w męskiej części pałacu, a ich miejsce w haremie zajęli czarni eunuchowie. Zarządca haremowych eunuchów nosił tytuł Kızlar Ağası. Dziewczęta oraz paziowie nazywani byli kul, traktowano ich raczej jako członków dużej rodziny sułtana, a nie niewolników. Eunuchowie, którym podlegał zarówno harem jak i szkoła pałacowa, zgłaszali absolwentów obydwu szkół pasujących do siebie, jako małżonkowie.
Nowicjuszki zaraz po przybyciu rozpoczynały naukę. Przysługiwało im miejsce w sali sypialnej z posłaniami rozścielonymi pod ścianą. Podzielone były na grupy 10 osobowe, a nadzór nad każdą z takich grup sprawowała starsza kobieta. W sypialni cały czas paliło się światło, aby pilnować cnotliwości dziewczyn. Pobierały one lekcje religii, śpiewu, gry na instrumentach, tańca, deklamowania wierszy, były nauczane także sztuki miłosnej. To był pierwszy etap nauki. Te, które ukończyły go pomyślnie, uczyły się czytania, pisania i opowiadania historii. Plotki głosiły, że każdego wieczora odczytywały jedną z Baśni tysiąca i jednej nocy.
Część dziewczyn odpadała na etapie edukacji. Nowicjuszki, które pozytywnie przeszły ten poziom, czekał kolejny szczebel w haremowej hierarchii. Zostawały gözde, czyli uprzywilejowane. Sułtan widywał je, a czasem nawet miał już z nimi jakiś kontakt. Były one piękne i znakomicie wykształcone. Pozostawały dziewicami, ale były już kształcone w sztuce miłości. Można powiedzieć, że stanowiły grupę starannie wyselekcjonowanych dla sułtana kobiet. Kolejnym poziomem była elitarna grupa ikbal / hassodalik, czyli kobiety, które władca wybierał coraz częściej. Tutaj rozpoczynała się walka o władzę i wpływy. Inne kobiety stawały się rywalkami. To one miały szanse trafić na szczyt - musiały „jedynie” zajść z padyszachem w ciążę i urodzić mu potomka, najlepiej syna.
Harem zachodnimi oczami
Sytuację w haremie tak opisuje Theodore Spandugino w La genealogie du Grant Turc z 1519 roku:
[…] Zawsze pozostają zamknięte w tym saraju, a gdy sułtan ma z nimi kontakt wówczas te, które zachodzą w ciążę, stają się obiektem dużo większych honorów niż pozostałe, które gdy już dadzą sułtanowi rozkosz, wydawane są za mąż, toteż codziennie kilka z nich opuszcza harem, a kilka nowych do niego przybywa.
Dziewczęta sypiające z sułtanem otrzymywały do dyspozycji pokoje, kucharki, niewolnice oraz własnego eunucha. Jeśli urodziły córkę, przenosiły się do większego apartamentu i przysługiwało im miano matki córek (Hasseki Kadın), miały prawo wyjść za mąż po śmierci sułtana, dostawały pokaźną pensję. Jeśli urodziły syna, który nie był najstarszym otrzymywały tytuł Hasseki Sultan, czyli matka młodszych synów, jeśli syn umarł były one oddalone z haremu i nie mogły ponownie wyjść za mąż.