Kim właściwie jest eunuch? Etymologia tego słowa wywodzi się z greki, gdzie eunouchos oznaczało strażnika sypialni. Jest to mężczyzna, który sprawuje opiekę nad żonami i konkubinami monarchy. Aby władca nie widział wśród tych dworzan „konkurencji”, uciekano się do radykalnych metod – pozbawiania prącia, jąder lub obu tych narządów.
Kastracja mogła zostać wykonana na chłopcach przed okresem dojrzewania lub na dorosłych mężczyznach. W pierwszym przypadku kastracja wpływała bezpośrednio na wygląd zewnętrzny oraz zachowanie eunucha. Na skutek braku gruczołów odpowiadających za produkcję testosteronu, eunuchowie charakteryzowali się szerszymi niż u niewykastrowanych mężczyzn biodrami, dłuższymi kończynami, większym procentem zmagazynowanej tkanki tłuszczowej, twarzą pozbawioną zarostu, gęstymi, niewypadającymi z wiekiem włosami oraz wysokim i czystym głosem – umiejętności wokalne eunuchów szeroko wykorzystywane były w Europie od czwartego do dziewiętnastego wieku.
Istniały różne rodzaje kastracji: polegające na usunięciu samych jąder, całości narządów płciowych, a także na uszkodzeniu nasieniowodów. Metoda kastracji zależała od kręgu kulturowego, w jakim ją przeprowadzano.
Na dworach chińskich czy muzułmańskich praktykowano całkowitą amputację narządów płciowych, aby uniknąć współżycia pomiędzy kobietami z dworu a sługami. Sposób przeprowadzenia zabiegu warunkował istnienie ewentualnego życia seksualnego eunucha. Kastraci, których całkowicie pozbawiono narządów płciowych, w oczywisty sposób nie byli w stanie współżyć, natomiast mężczyźni okaleczeni w inny sposób mogli podejmować stosunki intymne, jednak z uwagi na brak jąder bądź uszkodzenie nasieniowodów nie byli w stanie płodzić dzieci.
Kastracja wykonywana na dorosłych mężczyznach traktowana była jako rodzaj kary bądź ostatecznego upokorzenia. Na polach bitew żołnierze często obcinali genitalia swoim martwym wrogom. Zdarzały się również przypadki kastrowania przestępców seksualnych. Proceder ten praktykowany był również na schwytanych jeńcach, by podnieść ich wartość jako niewolników.
Eunuch: dworzanie w Kraju Środka
Chyba najdłuższą i nieprzerwaną aż do XX wieku tradycję obecności eunuchów na dworze monarchy mają Chiny. Gdyby chcieć przedstawić historię znaczenia eunuchów w Państwie Środka na wykresie, to przybrałby on kształt paraboli. Pierwsze wzmianki o nich pochodzą z okresu dynastii Shang (1766–1122 p.n.e). W znacznie późniejszym okresie, za rządów dynastii Han (25-219 n.e.) i Tang (618-906 n.e.) eunuchowie stanowili ważną część aparatu państwowego.
Ich obecność była wyjątkowo istotna zarówno z punktu widzenia funkcjonowania dworu, jak i z uwagi na aspekt ceremonialny. Eunuchowie posiadali specjalny status społeczny, kastracja odseparowywała ich bowiem od „normalnego” życia, a po przeprowadzonym zabiegu żyli oni niejako poza społeczeństwem, co czyniło ich idealnymi sługami dla równie oddzielonego od poddanych władcy. Prawdziwy rozkwit obecności eunuchów na dworze cesarskim nastąpił za panowania dynastii Ming (1368-1644).
Kastracja dawała mężczyznom pochodzącym z ubogich rodzin szanse na awans społeczny i materialny. Z tego powodu powszechną praktyką było celowe okaleczanie chłopców, aby znaleźli oni zatrudnienie na dworze cesarskim. W tamtym czasie w samym Zakazanym Mieście służyło od 10 do nawet 100 tysięcy eunuchów zajmujących rozmaite stanowiska.
Strzegli oni konkubin i żon władcy, byli wychowawcami i nauczycielami cesarskich dzieci, lecz przede wszystkim stanowili swego rodzaju przeciwwagę dla zyskującej coraz większą autonomię biurokracji i fakcji szlacheckich. W trakcie okresu Ming niektórzy eunuchowie stawali się cesarskimi faworytami, sprawującymi de facto pełną władzę nad administracją państwową. Pełnili również kluczową rolę w zarządzaniu dworem oraz gospodarką całego państwa. Za panowania cesarza Ch’eng-su (1464 – 1467) eunuchowe służący na dworze odegrali znaczną rolę w armii oraz w tajnych służbach.
Podczas panowania mandżurskiej dynastii Qing sposób postrzegania eunuchów w Kraju Środka uległ zasadniczej zmianie. Mandżurowie zredukowali liczbę służących państwu eunuchów ze 100 tysięcy do zaledwie 3100. Zmieniła się również ich pozycja na dworze. Nadal sprawowali oni ważne funkcje administracyjne, jednak cesarz mocno dbał o to, by wpływ eunuchów na sprawy państwowe nie był tak znaczący, jak za czasów poprzedniej dynastii.