Historycy zwrócili uwagę na poczucie dumy, które król Kanut starał się krzewić w swoim otoczeniu, ale również wśród poddanych. Także późniejsza pielgrzymka do Rzymu wpisała się w szereg działań strategicznych, które stały u podstaw sukcesów w czasie jego panowania.
Rządy Kanuta Wielkiego w Anglii dobrze podsumował Jakub Morawiec, który stwierdził, że był to:
„(…) bardziej czas kontynuacji niż gwałtowny choć krótkotrwały przełom w dziejach kraju. Duński władca, w imię ugruntowania swojej władzy, czynił wiele aby jego angielscy poddani dostrzegli w nim prawowitego spadkobiercę poprzedniej dynastii. Relacje z Kościołem, manifestowana pobożność, a nawet umiejętne rozgrywanie spraw skandynawskich, wskazują, iż Knut w pierwszej kolejności troszczył się o stabilność swojej pozycji w Anglii”.
Kanut Wielki sięga po władzę w Danii i Norwegii
Szansę na budowę imperium Kanut zyskał po śmierci jego brata władającego Danią. O Haraldzie wiemy zaskakująco niewiele – Niels Lund zwrócił uwagę, że źródła nie odnotowały nawet daty jego śmierci, której możemy się jedynie domyślać z uwagi na podróż Kanuta do Danii z 1019 roku. Czy był to moment, w którym został on także królem Danii? Uczeni podają także rok 1018, choć warto tu odnotować, że z badań archeologicznych pochodzi moneta z inskrypcją „Cnut Rex Daenor” (Knut Król Danii), datowana na 1015 rok.
Z uwagi na dobre stosunki Kanuta z Haraldem część badaczy zastanawia się czy możliwe było, by wspólnie sprawowali oni rządy. Co prawda znane są przykłady takich dzielonych rządów (np. panowanie Eysteina I Magnussona z bratem Sigurdem w Norwegii w latach 1103–1122), lecz jest to raczej wątpliwa koncepcja, zwłaszcza, że źródła nie milczałyby w tej kwestii.
Na temat rządów Kanuta Wielkiego w Danii wiadomo niewiele. Przekazy koncentrują się głównie na podziale władzy i waśniach w środowisku króla, nie dając choćby ogólnego obrazu jego panowania.
Duńska korona pozwoliła Kanutowi Wielkiemu rozszerzyć wpływy, tworząc z jednej strony ważny ośrodek jego władzy, ale też będąc strategicznym oknem na Półwysep Skandynawski. Jak zauważył J. Morawiec, był to klucz do opanowania całej Skandynawii.
Ugruntowanie pozycji ważnego, europejskiego władcy po latach pozwoliło Kanutowi także na podbicie Norwegii. Jej południowo-wschodnie tereny od początków IX wieku ulegały silnym wpływom duńskim. Co ciekawe już w 1023 roku Kanut ogłosił się królem Norwegii, choć do krainy fiordów wyprawił się dopiero pięć lat później. Jego wojska bez walki zdobyły Norwegię, z której uciekł król Olaf Haraldsson. Z nadania Kanuta Wielkiego rządy objął Haakon Eriksson, którego panowanie przerwała śmierć w katastrofie morskiej z 1028 lub 1029 roku.
Po śmierci Haakona Kanut ogłosił, że na czele Norwegii stanie jego niepełnoletni syn Swen, w imieniu którego rządy sprawować będzie Aelgifu z Northampton (konkubina Kanuta). Okres ich władztwa nie cieszył się jednak szczególnym uznaniem. Jak wskazuje N. Lund forsowali oni niezrozumiałe w Norwegii rozwiązania angielskie, zwłaszcza w zakresie administracji i podatków.
Król tylko skandynawski czy europejski?
Kanut Wielki potrafił utrzymać stabilny dwór, a jego polityka względem Kościoła czy pragmatyczne podejście do angielskiej i skandynawskiej kultury i tradycji, budują obraz wybitnego stratega, który wiedział jak kierować imperium. Odpowiednie otoczenie doradców, przyjęcie właściwej doktryny propagandowej, a także zdolności dyplomatyczne stworzyły z niego władcę europejskiego formatu.
Rządy Kanuta nie trwały szczególnie długo, jednak był to wystarczający czas, by zapracował on na przydomek „Wielki”. Pierwsze wzmianki na jego temat dotyczą 1013 roku, zaś kres życia przypadł na listopad 1035 roku. Król Kanut Wielki spoczął na ziemi angielskiej, gdzie został pochowany w katedrze Winchester. Umierając nie miał już kontroli nad Norwegią, a jednym ze skutków jego śmierci był rozpad całego imperium, co wskazuje, że utrzymanie kontroli nad takim organizmem państwowym nie było łatwe.
Na czas jego panowania przypada stworzenie prawdziwego imperium, będącego znaczną siłą militarną, choć prawdziwym fenomenem Kanuta Wielkiego były różnego rodzaju zabiegi polityczne i dyplomatyczne, które uczyniły go jednym z największych władców epoki wikingów. Był królem, który czerpał z odmiennych wzorców kulturowych i politycznych: angielskiego i skandynawskiego, i – jak zauważył T. Bolton – potrafił korzystać z nich odpowiednio w zależności od okoliczności, co zdaniem angielskiego uczonego czyniło z Kanuta Wielkiego władcę bardzo nowoczesnego jak na swoje czasy.
Bibliografia:
T. Bolton, Cnut the great, New Haven, London 2017.
J. Clemens, A brief history of the vikings. The last pagans or the first modern Europeans?, London 2005.
M. Firth, London Under Danish Rule: Cnut's Politics and Policies as a Demonstration of Power, „Eras”, v. 18, no. 1, 2016, s. 1-20
G.N. Garmonsway, Canute and his empire, London 1963.
N. Lund, Cnut the Great and his empire, [w:] The Viking World, (red.) S. Brink, N. Price, London-New York 2008, s. 665-667.
K. Mack, Changing Thegns: Cnut's Conquest and the English Aristocracy, „Albion” v. 16, no. 4, 1984, s. 375-387.
J. Morawiec, Knut Wielki król Anglii, Danii i Norwegii (ok. 995-1035), Kraków 2013.
J. Morawiec, Knut Wielki król Anglii, Danii i Norwegii, [w:] Wczesneśredniowiecze.pl
J. Morawiec, Zagadkowa Piastówna – „Świętosława”, [w:] Wczesneśredniowiecze.pl
L.K. Henriksen, Cnut the Great, [w:] Vikingeskibsmuseet.dk
T. Porck, J. Mann, How Cnut Became Canute (and How Harthacnut Became Airdeconut), „NOWELE: North-Western European Language Evolution”, v. 67, 2014, s. 237-243.
Autorem tekstu Król Kanut Wielki: skandynawski władca i wnuk Mieszka I jest Jakub Jagodziński. Materiał został opublikowany na licencji CC BY-SA 3.0.
Czytaj też:
„Wikingowie: Walhalla”. Czarnoskóra kobieta jarlem? Społeczeństwo w epoce wikingów wyglądało inaczej