Zatarg o Śląsk Cieszyński wywołał spięcie z młodą Republiką Czechosłowacji. Czesi zajmując ten obszar zamieszkały głównie przez Polaków nie liczyli się z terminami ultimatum. Strategiczna sytuacja Polski nie pozwalała na wojnę o ten obszar. W doraźnym rozwiązaniu napięcia miały swój udział mocarstwa zachodnie, wymuszając na Pradze odstępstwo od interwencji zbrojnej. 25 lutego 1919 r. zawarto polsko-czeską umowę wojskową ustalającą przebieg linii demarkacyjnej, która stała się granica podczas konferencji w belgijskim Spa. Wówczas premier Grabski zatwierdził doraźne rozwiązanie jako granicę Ostateczny kres napięcia nastąpił 19 lat później wraz wkroczeniem Wojska Polskiego do Cieszyna i na Zaolzie. Polska wraz III Rzeszą wzięła udział w podziale Czechosłowacji w październiku 1938 r.
Kształt zachodniej granicy formowały cztery zrywy powstańcze, trzy na Śląsku i jedno w Wielkopolsce. Powstanie Wielkopolskie, jedyne w dziejach Polski zakończone zwycięstwem, wybuchło 27 grudnia 1918 r. w Poznaniu, podczas wizyty premiera Jana Paderewskiego. Powstańcy manifestowali polskość charakterystycznymi biało-czerwonymi opaskami lub kotylionami. Dysponowali nawet własnym lotnictwem, opanowali, bowiem lotnisko na poznańskiej Ławicy. Ponadto powstańcy byli weteranami I wojny światowej, służące w niemieckiej armii. Do lutego 1919 r. zasięg działań powstańczych objął niemal całą Wielkopolskę. Rozejm w Trewirze zawarty 16 lutego 1919 r., zakończył insurekcję.
Postacie Alfonsa Zgrzebionka oraz Władysława Korfantego łączą Powstania Śląskie. Trzy zrywy w 1919, 1920 oraz 1921 roku wynikały z nierówności i upośledzenia polskiej ludności Śląska przez niemiecką administrację. Od pewnego czasu trwały aresztowania działaczy, przedstawicieli Polskiej Organizacji Wojskowej na Śląsk w 1919 r. Niemcy dokonali w Mysłowicach w 1919 r. masakry na górnikach. Poczucie krzywdy doprowadziło do wybuchu I Powstania. Jego uczestnikom nie sprzyjało polskie zaangażowanie się w wojnie na wschodzie. O przyszłości tych ziem miał zdecydować plebiscyt, który zrealizowano w 1921 r.
Czytaj też:
Łatwy quiz z historii na Święto Niepodległości. Zdobędziesz 90 proc.?
II Powstanie spowodowało wzrost niemieckiej represji wobec polskiej ludności, co potęgowały plotki o upadku Warszawy w sierpniu 1920 r. 11 Wyniki plebiscytu z marca 1921 r. poprzedzały intensywne starania niemieckiej administracji, która zaangażowała się w wyszukiwanie emigrantów śląskich, którzy mogliby pojechać w rodzinne strony i głosować na Niemcy. Dostawali oni potrzebne dokumenty, urlopy, pieniądze na podróż, podczas gdy chcący głosować za Polską zazwyczaj musieli porzucać pracę i podróżować na własny koszt. W konsekwencji 60 % głosujących opowiedziało się za Niemcami.
III Powstanie, któremu przewodził Władysław Korfanty, było reakcją na słabe wyniki plebiscytu. Był to największy śląski zryw. Walki między majem a lipcem 1921 r. rozgrywały się przy neutralnej postawie rządu polskiego. Mimo obecności Anglików i Włochów ich przebieg był pomyślny, powstańcy opanowali tereny aż po Odrę. Pola bitewne pod Górą Św. Anny i Kędzierzynem udowodniły dążenie ludności Śląska do łączności z Polską. Polska Organizacja Wojskowa nadała Władysławowi Korfantemu godność dyktatora, który zamroził akcję powstańczą, co wpłynęło demoralizująco na morale uczestników walk. Rozwój wypadków spowodował pozytywne rozpatrzenie kwestii śląskiej przez Radę Ambasadorów. Wydatna pomoc Francji w Komisji Międzysojuszniczej doprowadziła do korzystniej dla Polski rewizji granic. W konsekwencji Warszawa objęła obszary zawierające większy potencjał gospodarczy z kopalniami, hutami wraz miastami Mysłowice, Katowice Chrzanów czyli ok. 1/3 spornego terytorium, gdzie znajdowało się 50% hutnictwa i 76% kopalń węgla przypadło Polsce. Cel powstania został w dużej mierze osiągnięty. 20 czerwca 1922 r. wyznacza symboliczne scalenie części Śląska z II RP. Żołnierzy 23. Dywizji Piechoty gen. Szeptyckiego witały tłumy rozentuzjazmowanych mieszkańców Śląska.
Równolegle do działań militarnych, kształt granicy zachodniej wyznaczała polityka. Między lutym a czerwcem 1919 r. odbyła się konferencja pokojowa w Wersalu. W czasie obrad, kiedy klarował się powojenny porządek świata, Roman Dmowski oraz Ignacy Paderewski reprezentowali sprawę polską uwikłaną w grę mocarstw. Jej sojusznikami okazały się Francja oraz Stany Zjednoczone. Prezydent USA, Woodrow Wilson, który osobiście znał Paderewskiego, już w 1918 r. deklarował potrzebę powstania niepodległego państwa polskiego z dostępem do morza. Natomiast francuski premier George Clemenceau dążył do osłabienia Niemiec za cenę wzmocnienia pozycji Polski. Przeciwnikami jej niepodległości był brytyjski premier Lloyd George oraz dyplomacja Watykanu. Brytyjskie dążenie wynikało z polityki równowagi sił. Niedopuszczenie Paryża do pozycji hegemona na kontynencie, kosztem Berlina, wykształciło nieprzychylny stosunek administracji brytyjskiej do sprawy polskiej. Niemniej jednak Roman Dmowski oraz Ignacy Jan Paderewski umiejętnie poruszali się na salonach wielkiej polityki, potwierdzając zdobycze terytorialne uzyskane podczas Powstania Wielkopolskiego i stabilizując przebieg granicy zachodniej. Postulowany przez prezydenta W. Wilsona dostęp do Bałtyku pieczętowały zaślubiny Polski z morzem, które odbyły się 10 lutego 1920 r. w Pucku. O kształcie granicy wschodniej miała zdecydować siła oręża.
Przez pierwszą połowę 1919 r. Brytyjczycy kontynuowali blokadę morską Niemiec. Herbert Hoover dyrektor Amerykańskiej Administracji Pomocy pisał do prezydenta Woodrowa Wilsona: Bolszewicy stosują emocjonalne podejście zaś dzięki propagandzie uzyskują impuls porównywalny tylko z impulsem wielkich ruchów duchowych.14 Urzędnik rozumiał, że szeroka pomoc żywnościowa będzie skutecznym narzędziem w walce z komunizmem. Z czasem Francuzi i Brytyjczycy uznali amerykańskie stanowisko i nie czynili trudności przy dystrybucji żywności.
Autorem artykułu Polskie drogi do niepodległości. cz. 1 jest Jakub Ciechanowski. Tekst ukazał się w serwisie Histmag.org. Materiał został opublikowany na licencji CC BY-SA 3.0.
Czytaj też:
Milusin Piłsudskiego – historia o tym, jak saperzy dwór budowaliCzytaj też:
Piłsudski, Dmowski, Witos, Daszyński... Kim byli Ojcowie Niepodległości?