Rafał Borowski, Wprost.pl: W 1912 r. abdykował ostatni chiński cesarz i proklamowano powstanie Republiki Chińskiej. Kraj pogrążył się w wojnie domowej, której pierwszy etap przeszedł do historii jako epoka watażków. W jej szczytowym okresie, na terenie Chin działało aż kilkadziesiąt armii. Po 1927 r., wojna toczyła się już tylko między dwoma rywalami: wojskami Kuomintangu, czyli partii narodowej, oraz wspieranymi przez Związek Radziecki wojskami Komunistycznej Partii Chin. Dlaczego zbrodnicza ideologia komunizmu trafiła na podatny grunt w Państwie Środka?
Dr Michał Bogusz, Ośrodek Studiów Wschodnich: Przede wszystkim musimy pamiętać, że komunizm był wówczas postrzegany – nie tylko w Chinach, ale w wielu krajach rozwijających się – jako ideologia narodowo-wyzwoleńcza. Jawił się jako atrakcyjny i kompleksowy program, który zakłada przede wszystkim odrzucenie kolonializmu i przeprowadzenie modernizacji kraju.
Na początku XX wieku, Chiny były krajem pół kolonialnym. Kraje Zachodu i Japonia miały tam specjalny status. W dużym uproszczeniu, czerpały one zyski w Chinach z szeregu koncesji, ich obywatele mieli specjalne prawa, a część chińskiego terytorium była de facto wyłączona spod jurysdykcji Chińczyków.
Założyciele Komunistycznej Partii Chin byli osobami o skłonnościach lewicowych, ale niekoniecznie komunistycznych. Założyli tę partię, bo w Chinach pojawili się agenci Kominternu – czyli Międzynarodówki Komunistycznej, kontrolowanej przez Związek Sowiecki – którzy dostarczali pieniądze, co dawało możliwość realnego działania. Swoje zrobiła również pewna euforia po zwycięstwie rewolucji bolszewickiej w Rosji.
W 1931 r. Japonia zajęła północno-wschodnią część Chin – Mandżurię – i utworzyła tam marionetkowe państwo Mandżukuo. Gdy w 1937 r. Japonia ruszyła stamtąd do ataku na centralną część Chin, wojska Kuomintangu i Komunistycznej Partii Chin zaprzestały walki między sobą i wspólnie stawiły opór okupantowi. Po pokonaniu Japonii w 1945 r. wojna domowa w Chinach została wznowiona i zakończyła się w 1949 r. zwycięstwem komunistów. Dlaczego Kuomintang przegrał, choć jego wojska od lat były wspierane przez Stany Zjednoczone?
Z kilku powodów. Po pierwsze, w czasie II wojny światowej Amerykanie skupili się na bezpośredniej walce z Japonią i nie inwestowali wystarczających środków w wojska Kuomintangu. W 1945 r., gdy została wznowiona wojna domowa w Chinach, Amerykanie zaczęli wręcz zalewać Kuomintang sprzętem ze swojego demobilu.
Było już jednak za późno.