Skandynawskie wpływy na terenach wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny doczekały się wielu opracowań naukowych i popularnych. Dyskutowano nad tym, czy w drużynach pierwszych Piastów walczyli skandynawscy wojowie, nad rolą jaką przybysze z północy odegrali w powstaniu Polski, a nawet nad tym, czy Mieszko I był wikingiem. Najnowsze ustalenia badaczy studzą entuzjazm zwolenników teorii o skandynawskich korzeniach Polski, wskazując, że przybysze z Europy Północnej pojawili się w państwie Piastów dopiero u schyłku X w.
W tym samym czasie Słowianie byli już obecni na terenie Skandynawii, gdzie zostawili po sobie m.in. ślady budownictwa, pozostałości naczyń ceramicznych, a od X w. także biżuterię. Słowianie pojawili się wówczas w Dani, Szwecji i Norwegii, a nawet na terenach odległej Islandii. Wbrew powszechnej opinii stanowisk archeologicznych, które dowodzą fizycznej obecności Słowian w Skandynawii, jest dużo i siłą rzeczy nie sposób wymienić tu wszystkich. Ciekawym przykładem są duńskie wyspy, które dostarczyły różnorodnych i niezbitych dowodów wskazujących na słowiańskie osadnictwo w Skandynawii.
Słowianie na duńskich wyspach w epoce wikingów
Mowa przede wszystkim o wyspach Lolland, Falster i Møn, gdzie pamięć o Słowianach do dziś zachowała się w nazwach miejscowości, a do pewnego stopnia także o Zelandii, Ærø czy Fionii, gdzie odkryto przedmioty wskazujące na obecność przybyszów ze Słowiańszczyzny. Jakimi źródłami dysponują dziś uczeni chcący badać zjawisko słowiańskich wpływów na terenach Skandynawii? Można wskazać kilka kategorii, choć oczywiście największe znaczenie mają świadectwa archeologiczne. Oprócz materiałów pochodzących z wykopalisk są to toponimy i źródła pisane.
Te ostatnie nie zdradzają zbyt wiele na temat słowiańsko-skandynawskich kontaktów. Pisane były przede wszystkim z perspektywy ówczesnych elit, dlatego dotyczą głównie bitew i królewskich mariaży. Żadne z nich (z wyjątkiem wzmianki Saxo Gramatyka o najazdach Słowian na Roskilde) nie odnosi się bezpośrednio do omawianych tu wysp. Z tego powodu nie zostały przywołane w artykule.
Dużo ważniejszą kategorią źródeł są toponimie, które wskazują na długotrwałe zasiedlenie niektórych miejsc i ugruntowanie w nich szczególnej pozycji przez Słowian. Uwagę badaczy zwracają m.in. nazwy lokalne, które zawierają cząstkę „itse”, niewystępującą w skandynawskich nazwach własnych. Są to m.in. swojsko brzmiące: Tillitse, Billitse czy Ulitse. Przykładowo ostatnia, w sposób wyjątkowo czytelny nawet dla laika, nawiązuje do słowa „ulica/ulice”, które we wszystkich językach słowiańskich ma niemal identyczne brzmienie.
Inne nazwy, także o nieco odmiennej specyfice, również mają jednoznacznie słowiańską genezę. Część z nich nawiązuje np. do górskiego/wyżynnego charakteru krajobrazu: Gorke, Gorge, Gaarge. Najciekawszym bodaj przykładem jest jednak miejscowość Fribrødre, która swój źródłosłów znajduje w słowiańskim „Przybrodziu”. Doskonale odpowiada to zresztą topografii terenu, gdyż założona tam we wczesnym średniowieczu, osada znajdowała się przy brodzie rzeki.
Cennych wskazówek na temat tożsamości mieszkańców wczesnośredniowiecznej osady Fribrødre dostarczyła też archeologia. Odkryto tam bowiem pozostałości stoczni, w której prowadzono remonty i konserwacje łodzi. Specyfika znalezionych tam fragmentów konstrukcji przekonująco wskazuje na krąg kulturowy, z jakiego wywodzili się ich twórcy. Odkryte elementy łodzi łączone były ze sobą metodą typową dla Słowian – za pomocą drewnianych kołków – podczas gdy na terenie Skandynawii poszycie mocowano za pomocą żelaznych nitów. Niektórzy badacze wskazują też na sposób uszczelniania łodzi odkrytych we Fribrødre, do którego wykorzystywano przede wszystkim mech, a nie jak najczęściej miało to miejsce w Skandynawii – sierść zwierząt. Jest to jednak argument mniejszej wagi, z którym polemizuje część naukowców.
Dowody na obecnosc Słowian w Skandynawii
Oprócz nazw miejscowości, których etymologia wiąże się z językami słowiańskimi, można wskazać nazwy lokalne zawierające informacje o Słowianach, lecz mające pochodzenie skandynawskie. Dobry przykład stanowi Vindeboder – dzielnica położonego na Zelandii Roskilde. Nazwa ta zawiera człon „Vinde”, który odnosi się do Słowian, czyli Wendów (Venderne), jak określali ich mieszkańcy Skandynawii.