Thomas Cromwell urodził się około 1485 roku. Prawdą jest, że gdyby nie Henryk VIII, nie zaszedłby tak daleko. Jako stosunkowo nisko urodzony – jego ojciec zajmował się m.in. kupiectwem – nie cieszyłby się względami wcześniejszych władców Anglii. Zresztą – to, że pochodził z niezbyt zamożnego rodu było podnoszone przez jego przeciwników w okresie Reformacji, a podczas powstania ludowego jednym z postulatów było usunięcie z dworu nisko urodzonych królewskich doradców – czyli właśnie Cromwella. Jednak Henryk VIII dążył do ograniczenia wpływów możnowładców na dworze i podobnie jak jego ojciec odpowiadał za wydanie prawa ograniczającego rozmiary królewskiej świty.
Thomas Cromwell, szara eminencja na dworze Henryka VIII
Cromwell uczył się wielkiej polityki od najlepszych. Od 1516 roku był został członkiem świty Lorda Kanclerza – kardynała Tomasza Wolseya, a od 1529 roku był jego sekretarzem. Wpływy Wolseya zaczęły jednak maleć na skutek nieudanych zabiegów dotyczących unieważnienia małżeństwa króla z Katarzyną Aragońską. Niechętna Wolseyowi była także Anna Boleyn. W czasie, gdy znaczenie jego protektora malało, Cromwell bez żalu dawał się porwać politycznym intrygom na dworze. Polityczne rozgrywki upamiętnił nawet Szekspir w swojej sztuce Henryk VIII, w której Wolsey zwraca się do Cromwella:
„O mój Cromwellu, gdybym Bogu służył,
Z połową tylko takiej gorliwości,
Z jaką służyłem mojemu królowi,
Nagiego w starych nie wydałby latach
Na pośmiewisko mym nieprzyjaciołom”.
Thomas Cromwell i najbogatszy monarcha świata
Od 1529 roku znaczenie Cromwella rosło. Wykonywał polecenia od Henryka, m.in. przyczyniając się do odrzucenia przez Izbę Gmin uchwały o wyjęciu spod prawa kardynała Wolseya, który został oskarżony o praemunire – podważanie autorytetu króla. Wolseyowi pozwolono zatrzymać arcybiskupstwo Yorku, zanim jednak objął tam stanowisko – został aresztowany pod zarzutem zdrady. Rzeczywiście, prawdą było, że kardynał zwrócił się do króla Francji, Franciszka, z prośbą o wstawienie się u Henryka.
Cromwell coraz regularniej pomagał królowi w załatwianiu mniej ważnych spraw – tymi poważniejszymi Henryk zajmował się osobiście. Kiedy w 1534 roku parlament debatował nad petycją dotyczącą nadużyć kleru, to Cromwell nanosił na dokument poprawki wedle życzeń króla.
W tym samym 1534 roku Parlament zebrał się po to, by przeprowadzić ostateczne zerwanie z Rzymem. Zanim to się jednak stało, Cromwell zredagował memorandum o mandatach zwolnionych z powodu śmierci posła lub z innych przyczyn. Ingerował także w wybory opatów – dzięki zabiegom Cromwella w teren posyłano komisarzy, żeby zapewnili wybór kandydata królewskiego. W wielu klasztorach skłoniono opatów, by podali się do dymisji, i na ich miejsce mianowano nowych, którzy należeli do zwolenników Cromwella i Henryka. Ponoć po tych zabiegach Cromwell miał chełpić się, że uczyni swojego króla najbogatszym monarchą świata, a wzór dla władcy upatrywał... w urzędzie sułtana. Despotyzm Henryka idealnie wpasowywał się więc w ideał monarchy Cromwella, który w maju 1534 roku objął funkcję królewskiego sekretarza.
Cały plan zmiany wyznania przygotował właśnie Cromwell. Zakładał on usunięcie papieża z pozycji głowy Kościoła, dobra duchowne miały zaś zostać zarekwirowane i rozdzielone pomiędzy popleczników Henryka. W latach 1529-1536 działał Parlament reformacyjny, który uchwalił m.in. ustawę o ograniczeniu apelacji i o mianowaniu dostojników kościelnych. Choć dziś kojarzymy cały proces rozłamu kościelnego głównie z osobą Henryka VIII, było to opus magnum Cromwella. Nie stworzył on bowiem jedynie nowych struktur funkcjonowania Kościoła i państwa. Na każdą wprowadzoną przez siebie zmianę szukał argumentów teologicznych. Wprowadzone w tym czasie statuty otwiera preambuła, która zawiera radykalne postulaty teologiczne i historyczne. Cromwell chętnie rzucał takimi hasłami jak „suwerenne imperium”, „samowystarczalność angielskiego prawa” czy „historyczny precedens”. Preambułę do ustawy o ograniczeniu apelacji otwierało odwołanie do rozmaitych „autentycznych starych dziejów i kronik”. Cromwell pisał m.in.:
„wyraźnie oświadcza się i stwierdza, że to oto królestwo Anglii stanowi imperium; że uznano je w świecie za kraj rządzony przez jednego najwyższego władcę i króla, piastującego godność i mającego prawo do cesarskiej korony tegoż imperium, do którego ciało polityczne, obejmujące ludzi wszelkiego statusu i pokroju, różniących się za sprawą swej duchowej lub świeckiej natury, jest przywiązane i żywić winno naturalne i pełne pokory posłuszeństwo ustępujące jedynie posłuszeństwu wobec Boga”.
W podobnym tonie utrzymana była ustawa o mianowaniu dostojników Kościoła, która tłumaczyła, że wyłączne prawo króla do mianowania biskupów to praktyka przyjęta od najdawniejszych czasów. Cromwell zdawał sobie sprawę z tego, że potrzebuje ludzi, którzy będą tubami jego idei. W jego drużynie znaleźli się m.in. Stephen Gardier, autor traktatu De vera obedientia, Thomas Starkley, który napisał pamflet An Exhortation to Unity and Obiedience oraz John Bale – były karmelita.