Holocaust oczami nastolatki. 80 lat temu Anne Frank rozpoczęła pisanie „Dziennika”

Holocaust oczami nastolatki. 80 lat temu Anne Frank rozpoczęła pisanie „Dziennika”

Dodano: 
Anne Frank w szkole w 1940 roku
Anne Frank w szkole w 1940 roku Źródło: Wikimedia Commons / domena publiczna
W dniu swych trzynastych urodzin 12 czerwca 1942 roku rozpoczęła pisanie pamiętnika. Dziennik Anne Frank, bo pod tym tytułem wspomnienia zostały wydane po wojnie, stanowi dziś jedno z najważniejszych i najbardziej poruszających świadectw Holocaustu.

Kilkunastoletnia Anne Frank, podobnie jak wiele dziewcząt w jej wieku, miała wiele marzeń. Dwa z nich wyróżniały się jednak w sposób szczególny – chciała móc się na coś ludziom przydać i żyć nawet po śmierci. Mimo że ta przyszła zdecydowanie za wcześnie, oba marzenia doczekały się swojej realizacji, chociaż już bez udziału dziewczyny.

Kim była Anne Frank?

Anne, a właściwie Annelies Marie Frank, urodziła się w 12 czerwca 1929 roku we Frankfurcie nad Menem, w żydowskiej rodzinie. Jej rodzice od pokoleń mieszkali w Niemczech. Sytuacja zmieniła się jednak wraz z dojściem Adolfa Hitlera do władzy. Wtedy to Otto i Edith Frankowie, wraz z dwoma córkami, Anne i Margot, w obawie przed prześladowaniami uciekli do Amsterdamu. Stało się to w lipcu 1942 roku, kiedy starsza, szesnastoletnia siostra Anne, otrzymała wezwanie do stawienia się w obozie pracy przymusowej. Frankowie zdawali sobie sprawę z tego, co oznacza owa praca. Aby chronić córkę, postanowili opuścić mieszkanie i ukryć się w oficynie kamienicy w Amsterdamie, budynku należącym do byłej firmy Otto Franka.

Mieszkali tam przez dwa lata – od 6 lipca 1942 roku do 4 sierpnia 1944 roku, dzieląc schronienie z rodziną Van Pelsów i dentystą dr. Pfefferem. Przez cały ten czas ukrywającym się Żydom pomagało kilku byłych pracowników firmy Otta. Chociaż dość długo udało im się przetrwać w ciężkich warunkach, ich los skończył się tragicznie. W sierpniu 1944 roku ktoś wydał ich Niemcom, w efekcie czego wszyscy ukrywający się Żydzi zostali aresztowani przez Gestapo i deportowani do Auschwitz, ostatnim transportem, jaki dotarł do tego obozu z terenu okupowanej Holandii. Tam też zmarła Edith Frank. Dziewczynki zostały przeniesione do obozu Bergen-Belsen, gdzie obie w 1945 roku zmarły na tyfus. Wojnę przeżył jedynie Otto Frank. Chociaż nie mógł ocalić rodziny, postanowił ocalić pamięć o niej i spełnić marzenie córki – upublicznić jej Dziennik.

Niezwykły Dziennik Anne Frank

Historia Dziennika Anne Frank zaczyna się 12 czerwca 1942 roku, kiedy to dziewczynka otrzymała brulion w prezencie na trzynaste urodziny. Początkowo pisała go jedynie dla siebie. Pod koniec marca 1944 roku usłyszała jednak w radiu apel Gerrita Bolkesteina, ministra edukacji, sztuki i nauki w holenderskim rządzie na uchodźstwie w Londynie, który wzywał do zachowania dzienników i listów z tego okresu, w celu udokumentowania i upamiętnienia cierpień narodu holenderskiego pod niemiecką okupacją. Postanowiła więc, że kiedy skończy się wojna, opublikuje książkę na podstawie swojego pamiętnika.

Zaczęła przepisywać i edytować to, co wcześniej napisała, wprowadzając poprawki do tekstu lub pomijając fragmenty, które uznała za mało ciekawe. Ostatni wpis w Dzienniku Anne datowany jest na 1 sierpnia 1944 roku. Trzy dni później cała ukrywająca się ósemka została aresztowana. Kartki Dziennika Anne, porozrzucane w lokum, znalazły Miep Gies i Bep Voskuijl i po wojnie przekazały je ojcu dziewczyny. Ten, zdziwiony niezwykłą dojrzałością nastoletniej córki, postanowił spełnić jej życzenie i opublikować Dziennik.

Pierwsze wydanie książki, okrojone o kilka fragmentów dotyczących dojrzewania i seksualności oraz niepochlebnych komentarzy na temat rodziny, ukazało się w 1947 roku. Po trzech latach Dziennik został wydany także na rynku niemieckim i francuskim. W 1952 roku powstało wydanie anglojęzyczne, które rozpowszechniło historię niespełnionej, nastoletniej pisarki na całym świecie. W 2009 roku Dziennik Anne Frank został wpisany na listę najbardziej wartościowych dokumentów świata – Pamięć Świata UNESCO. Do dziś funkcjonuje w trzech wersjach i został przetłumaczony na blisko siedemdziesiąt języków. Dlaczego? W czym tkwi fenomen tej książki?

Dojrzewanie w czasach Holocaustu

Zapiski Anne miały formę listów, adresowanych do nieistniejącej przyjaciółki Kitty. Jak przyznała we wstępie:

„Sądzę, że będę Ci mogła wszystko powierzyć, tak jak jeszcze nigdy nikomu i mam nadzieję, że będziesz dla mnie wielkim oparciem”.

Głównym powodem, dla którego Anne zaczęła pisać swój Dziennik, było poczucie samotności i brak prawdziwej przyjaciółki. Nie oznacza to, że była skryta czy zamknięta w sobie. Jak przyznała w swoich zapisach, była wesołą, towarzyską dziewczyną, posiadała kochającą rodzinę, wielu znajomych i niemało adoratorów. W głębi serca czuła się jednak samotna i niezrozumiana, czemu nie raz daje wyraz w swoich zapiskach. W jednym z ostatnich, napisanych tuż przed aresztowaniem, wyznała:

Moja lżejsza, powierzchowna strona zawsze będzie wyprzedzała tę głębszą i dlatego stale będzie zwyciężać (…) Wszystko odczuwam inaczej niż wypowiadam i przez to mówią, że latam za chłopakami, że jestem flirciarą, mądralą i czytelniczką romansideł. Wesoła Anne śmieje się z tego, bezczelnie odpyskowuje, zachowuje się, jakby jej było wszystko jedno, ale o nie, dokładnie na odwrót reaguje ta cicha Anne.