Preludium słynnej batalii należy doszukiwać się w sytuacji, jaka ukształtowała się na początku 1943 roku, i dokonującym się wówczas zwrocie w II wojnie światowej. Dotychczas zwycięskie oddziały niemieckie cofały się po klęskach zadanych im przez wojska alianckie w trakcie bitwy pod El-Alamein. Także na Atlantyku załogi U-bootów doznawały porażek w starciu z flotą brytyjską i amerykańską. W działaniach wojennych w powietrzu zarysowała się słabość Luftwaffe, niezdolnej do obrony wielkich aglomeracji (np. bombardowanie Szczecina w kwietniu 1943 roku).
Bitwa na łuku kurskim. Sytuacja na froncie wschodnim
Niemniej decydujące były wydarzenia na froncie wschodnim. Wstrząs, jakim była dla Niemiec klęska pod Stalingradem, czyli zagłada 6. Armii i 4. Armii Pancernej, zażegnał w trakcie bitwy o Charków feldmarszałek Erich von Mainstain. Jeden z najzdolniejszych dowódców Hitlera, autor m.in. planu umożliwiającego pokonanie Francji wiosną 1940 roku, zdołał w pierwszym kwartale 1943 roku powstrzymać Armię Czerwoną i tym samym ustabilizować front.
W rezultacie wokół Kurska ukształtowało się wybrzuszenie. Termin operacji „Cytadela”, czyli likwidacji sił nieprzyjaciela w tym rejonie, pierwotnie przewidywano na połowę maja. Hitler jednak odwlekał początek bitwy, zaś dowództwo OKW odradzało realizację operacji. Niekorzystny dla Niemców przebieg wojny sprawił jednak, że dyktator potrzebował spektakularnego sukcesu. Ostatecznie termin likwidacji występu wyznaczono na początek lipca.
Równolegle do działań militarnych niemieckie wojska pancerne doświadczały zmiany w wyposażeniu. Od 22 czerwca 1941 roku, czyli od momentu wybuchu wojny sowiecko-niemieckiej, niemieckie załogi pancerne miały nowego przeciwnika, jakim był radziecki czołg średni T-34. Pojazd o skośnym pancerzu i szerokich gąsienicach okazał się w kontakcie bojowym trudnym przeciwnikiem dla czołgów Wehrmachtu. Kryzys usiłował zażegnać aparat naukowo-techniczny, w efekcie czego w 1942 roku na froncie zadebiutowały „Tygrysy”. Drugim niemniej znanym czołgiem była Panzer V, czyli „Pantera”. Chrzest bojowy pojazdu, swoistej kopii T-34, miał miejsce w trakcie walk pod Kurskiem.
Dodatkowym wzmocnieniem niemieckiego oręża w przededniu bitwy stanowiła innowacja wprowadzona przez pilota JU-87 Stuka Hansa-Urlicha Rudela, który zainstalował na pokładzie samolotu działka przeciwpancerne 37 mm. Warto wspomnieć też o szturmowcach typu Hs-129 i Fw-190. Obok nowoczesnych konstrukcji w szeregach agresorów znajdowały się też czołgi typu Panzer III i IV oraz działa szturmowe Sturmgeschutz.
Na potrzeby operacji, która miała odbywać się na terytorium odpowiadającym wielkości Belgii, Niemcy zdołali skoncentrować ok. 1,3 miliona żołnierzy i blisko 3 tysiące czołgów. Ponadto doświadczenia wcześniejszych kampanii, kiedy Wehrmacht współdziałał i ponosił klęski wraz z wojskami węgierskimi, rumuńskimi, włoskimi, bułgarskimi i chorwackim spowodował, że operacja „Cytadela” miała być zrealizowana w oparciu o potencjał dywizji SS: „Adolf Hitler”, „Totenkopf”, „Reich”, oraz „Grossdeutschland”, czyli wyłącznie o siły niemieckie.
Równolegle przygotowania sowieckie były niemniej imponujące. Poinformowana przez wywiad brytyjski Stawka, czyli kierowany przez marszałka Gieorgija Żukowa sztab Armii Czerwonej, wiedział o zamiarach nieprzyjaciela. Liczba czołgów w zależności od źródeł wahała się od ok. 4,5 tys. do 8 tys. czołgów podzielono na armie, korpusy, dywizje i brygady trzech frontów: Woroneskiego, Stepowego i Centralnego. Rosjanie dysponowali druzgoczącą przewagą ilościową, ale nie jakościową.