Czwarta żona króla Polski Władysława II Jagiełły Zofia Holszańska musiała zmagać się z oskarżeniami o cudzołóstwo i przyczynienie się do śmierci pasierbicy Jadwigi. Władczyni udało się jednak obronić dobre imię, a po śmierci męża żywo zaangażowała się w życie polityczne i stała u boku swoich synów w najważniejszych momentach ich życia. Prowadziła też działalność fundacyjną i angażowała się w rozwój polskiej kultury, czego świadectwem jest między innymi zachowana dziś jedynie we fragmentach Biblia królowej Zofii. Z zachowanych dokumentów i przekazów źródłowych wyłania się postać nietuzinkowej kobiety, która nie pozostawała obojętna na sprawy wagi państwowej i los swoich dzieci.
„Młódka i starzec”, czyli historia ostaniej żony Jagiełły
Zofia Holszańska, a właściwie Sonka, bo tak brzmiało jej prawosławne imię, przyszła na świat ok. 1405 r. jako druga z trzech córek córki kniazia litewskiego Andrzeja Holszańskiego i księżniczki druckiej Aleksandry, córki Dymitra Starszego Olgierdowica. Miała dwie siostry – starsza Wasylisa wyszła za mąż za kniazia Iwana Bielskiego, a młodsza Maria była żoną hospodara mołdawskiego Eliasza. Andrzej Holszański zmarł, kiedy Sonka była kilkuletnią dziewczynką. Aleksandra wraz z córkami przeniosła się wówczas na dwór swojego brata, księcia druckiego Semena (Siemiona).
Na przełomie 1420 i 1421 r. księcia Semena odwiedził król Polski Władysław II Jagiełło, który po śmierci trzeciej żony Elżbiety Granowskiej poszukiwał kandydatki na kolejną polską królową. Początkowo Semen proponował mu najstarszą siostrzenicę Wasylisę, lecz Władysław uważał, że Sonka będzie dla niego odpowiedniejszą kandydatką na żonę. O pomoc w pozyskaniu ręki księżniczki Holszańskiej król miał prosić wielkiego księcia litewskiego Witolda, pisząc do niego:
Miałem trzy żony, dwie Laszki i trzecią Niemkę, a teraz proszę cię, wyjednaj mi u kniazia Semena jego młodszą siostrzenicę Zofię, żebym ją pojął za żonę z pokolenia ruskiego, aby Bóg dał mi potomstwo.
Jako że obyczaj nakazywał księżniczkom wychodzenie za mąż w kolejności starszeństwa, Wasylisie czym prędzej znaleziono odpowiedniego męża, aby skupić się na przygotowaniach do zamążpójścia Sonki. Warto nadmienić, że Sonka Holszańska była ze swoim przyszłym mężem Władysławem II Jagiełłą bardzo blisko spokrewniona – była wnuczką przyrodniego brata polskiego monarchy.