Gwardia Ludowa/Armia Ludowa – O nowy ład
Organizacja, której historia jest najbardziej zmitologizowana. Działalność GL-AL budzi wiele emocji i kontrowersji. Niektórzy badacze samo zaliczenie jej do polskiego ruchu oporu uważają za nadużycie.
Wkładem komunistów w polski ruch oporu był z pewnością ich udział w tzw. „bitwie o tory”, czyli sabotażu prowadzonym na kolei przez zbrojne ramię Polskiej Partii Robotniczej. Dywersję prowadzono na mniejszą skalę niż w przypadku AK, jednak, biorąc pod uwagę wielkość GL–AL, z pewnością organizacja ta uczyniła z ataku na niemieckie transporty główny ciężar swoich akcji bojowych. W 1943 r. oddziały GL wykoleiły, zaatakowały lub zniszczyły 169 pociągów, uszkodziły lub zniszczyły 113 obiektów infrastruktury kolejowej oraz dokonały 55 przerw w łączności kolejowej. AL ma na swoim koncie 774 uderzenia w transport i łączność okupanta.
Komuniści – jako jedni z pierwszych – zorganizowali oddziały partyzanckie (maj 1942 r.). A było to w czasie, gdy większość grup oporu siliła się co najwyżej na organizowanie niewielkich oddziałów lotnych z inicjatywy lokalnych struktur. Strategia działania GL-AL, która zakładała natarcie na nieprzyjaciela bez względu na koszta, niosła ze sobą pewne niepożądane skutki. Ataki komunistów na mniejsze posterunki policji granatowej skutkowały jej częściowym wycofaniem z terenu i konsolidacją tych sił w większych posterunkach powiatowych. Przełożyło się to w pewnym stopniu na wzrost plagi bandytyzmu, zwłaszcza na terenach wiejskich.
Innym aspektem działalności GL-AL, który wpłynął na dynamikę i kierunki rozwoju podziemia w Polsce, był udział tych organizacji w akcjach wywłaszczeniowych. Wszystkie organizacje zbrojne prowadziły je w mniejszym bądź większym zakresie. Poprawiały one kondycję materialną ugrupowania oraz przynosiły straty w gospodarce III Rzeszy, o ile celem ataku stawały się zakłady i majątki w zarządzie niemieckim. W wypadku komunistów, tzw. „eksy” stanowiły główne źródło finansowania. Co więcej, ich ofiarą padały nie tylko przedsiębiorstwa niemieckie, lecz również wróg ideowy – bogate ziemiaństwo. Częstą zdobyczą pozyskaną w ramach „eksów” był inwentarz żywy, należący do chłopów (niekiedy nawet członków GL-AL).
Bojówki komunistyczne, jako jedyne z ugrupowań konspiracyjnych, uciekały się do dokonywania porwań dla okupu, by w ten sposób podreperować budżet swojej organizacji. W 1943 r. GL miała na swoim koncie kilka spektakularnych napadów na banki i instytucje finansowe w Warszawie. Wprawdzie to AK „zaliczyła” najbardziej intratny „skok”, pozyskując w ramach akcji „Góral” ponad 100 mln złotych okupacyjnych, jednak to komuniści skupiali najwięcej sił i środków na tym odcinku działalności. Gwardziści napadli m.in. na Komunalną Kasę Oszczędności w Warszawie, rabując 12 milionów złotych. W tym samym roku 1943 zaatakowali Państwową Wytwórnię Papierów Wartościowych i bank „Społem”, mieszczący się na Krakowskim Przedmieściu.
Podsumowanie
Przy opisywaniu tak zróżnicowanego żywiołu jak konspiracja na ziemiach polskich, trzeba narzucić pewne kryteria ograniczające dobór ugrupowań. W zestawieniu znalazły się duże organizacje, działające w granicach przedwojennej II RP (głównie w Generalnym Gubernatorstwie), do zakończenia II wojny światowej. Kluczowe znaczenie miał dla mnie wkład w wysiłek zbrojnego ruchu oporu. Dlatego też np. pominąłem organizacje konspiracyjne socjalistów. Tworzyli oni co prawda silne struktury w wielu rejonach Polski, zwłaszcza w Małopolsce, Podkarpaciu i Zagłębiu Dąbrowskim, jednak szybko znalazły się one w orbicie AK. Pozostałe organizacje socjalistyczne odegrały zaś jedynie marginalną rolę w działalności zbrojnej polskiego podziemia.
Bezsprzecznie ruch oporu na ziemiach polskich był tworem wyjątkowym. Fenomen podziemia tkwił w powszechności i różnorodności form oporu.
Artykuł zatytułowany Polski ruch oporu: Cztery organizacje, które ukształtowały polski ruch oporu w czasie II wojny światowej napisał Grzegorz Rutkowski. Materiał został opublikowany na licencji CC BY-SA 3.0.
QUIZ:
II wojna światowa. Sprawdź, co o niej wiesz!Czytaj też:
Zbrodnicze bombardowanie Wielunia. II wojna światowa od początku była wymierzona w cywilów