Archeologia dostarczyła dowodów na przenikanie się, w pewnym zakresie, niektórych elementów kultury Słowian i Skandynawów. Dość powiedzieć, że w ogóle zjawisko izolowanych kultur należy do rzadkości. Dlaczego więc w przypadku wczesnośredniowiecznych Skandynawów miałoby być inaczej? Siłą rzeczy do najsilniejszych i najbliższych sąsiadów należały różne grupy Słowian, z którymi Skandynawowie wchodzili w interakcje. Znane są choćby przykłady pochówków, w których zmarli chowani byli zgodnie z rytuałem skandynawskim (grób w obstawie kamiennej), ale w słowiańskim naczyniu. Do kontaktów słowiańsko-skandynawskich dochodziło zarówno na terenie Europy Północnej, jak i na południowych wybrzeżach Bałtyku. Jaki był jej charakter?
Skandynawscy badacze chętnie przedstawiali ślady kultury materialnej Słowian jako dowody na obecność tam słowiańskich niewolników. Prawdą jest, że Skandynawowie pośredniczyli w handlu słowiańskimi niewolnikami, choć trudno byłoby wytłumaczyć sens transportu tych ludzi na północ Europy (ośrodki handlu niewolnikami znajdowały się przecież w Pradze, Magdeburgu, a także na Rusi, skąd niewolnych sprzedawano na chłonny rynek arabski).
Pomijając już nawet logistykę takiego przedsięwzięcia, koncepcji słowiańskich niewolników w Skandynawii przeczy skala produkowanych tam przez nich przedmiotów – przede wszystkim naczyń ceramicznych. Nie da się też obronić tezy, że niewolnicy sami budowali niewielkie osady, stawiali w nich domy mieszkalne, a nawet wpłynęli na lokalne toponimie. Kim zatem byli Słowianie, którzy pojawili się na duńskich wyspach?
Na poziom naszej wiedzy o słowiańskiej obecności w Skandynawii pewien wpływ mają ograniczenia badawcze. Część skandynawskich archeologów mylnie interpretowała słowiańskie budownictwo jako lokalną formę „budynków gospodarczych”. Podobnie twórcy ceramiki bałtyckiej są a priori określani jako Skandynawowie. Takie dyskusyjne tezy są prawdopodobnie wynikiem niewielkiej wiedzy badaczy z Europy Północnej na temat wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny.
Wydaje się, że dopiero w ostatnich latach skandynawscy naukowcy zaczęli chętniej zauważać świadectwa archeologiczne pochodzące ze Słowiańszczyzny na badanych przez siebie stanowiskach. Mimo to najwięcej danych na temat wpływów słowiańskich na duńskich wyspach dostarczyli archeolodzy z Polski, którzy mieli okazję brać udział w wykopaliskach w Skandynawii. Można zatem przypuszczać, że artefaktów, które mogłyby potwierdzać obecność Słowian na duńskich wyspach, jest znacznie więcej.
Badania nad obecnością Słowian na duńskich wyspach przekonują o zróżnicowanym charakterze ich aktywności. Prawdopodobnie możemy mówić o rzemieślnikach i kupcach, którzy skolonizowali pewne obszary. Tak mogło być w przypadku dzielnicy Vindeboder w Roskilde. Na stałą obecność Słowian na terenie Europy Północnej wskazują nazwy miejscowości na wyspach Lolland, Falster i Møn.
Archeologia dostarczyła z kolei ciekawych argumentów potwierdzających słowiańskie osadnictwo także na Bornholmie czy Zelandii. Pochówki ze słowiańską biżuterią dowodzą nie tylko obecności przybyszów z południa w Skandynawii. Charakter tej biżuterii pozwala identyfikować ją z elitami, co przekonuje o szczególnej pozycji, jaką zajmowali tam Słowianie.
Dodatkowo potwierdza to ilość odkrywanej tam słowiańskiej ceramiki, która stała się inspiracją do wyrabianych już lokalnie przez Skandynawów naczyń określanych mianem „ceramiki bałtyckiej”. Wykorzystanie wykrywaczy metali sprawia, że coraz częściej odkrywane są także okucia pochewek noży, identyfikowane ze słowiańskim rzemiosłem. Rzadkie, ale niezwykle istotne są też przykłady słowiańskiego budownictwa.
Wszystko to stanowi niezbite dowody na to, że nie tylko Skandynawowie w epoce wikingów dotarli na tereny Słowiańszczyzny. Śmiało możemy mówić także o kierunku odwrotnym.
Autorem tekstu Słowianie na duńskich wyspach w czasach wczesnego średniowiecza jest Jakub Jagodziński. Materiał został opublikowany na licencji CC BY-SA 3.0
Czytaj też:
Niezwykłe miejsca, do których dotarli wikingowie. Nie tylko Ameryka i Afryka