12 grudnia 1501 r. w katedrze wawelskiej koronowany na króla Polski został wielki książę litewski Aleksander Jagiellończyk. Przejął on tron po swoim przedwcześnie zmarłym bracie Janie Olbrachcie, przywracając tym samym zerwaną w 1492 r. unię personalną między Litwą a Koroną Królestwa Polskiego.
Aleksander Jagiellończyk na polskim tronie
Okres rządów Aleksandra był kolejnym krokiem w kierunku budowy w Polsce ustroju tzw. demokracji szlacheckiej. Nowy monarcha, przed objęciem władzy, został zobowiązany przez magnaterię do podpisania w Mielniku dokumentu formalnie uzależniającego go od wpływów zasiadających w senacie możnych.
Z takim obrotem sprawy nie mogła pogodzić się średnia i drobna szlachta, która odmówiła płacenia podatków na działania wojenne przeciw Moskwie i wymogła na królu w 1504 r. organizację zjazdu w Piotrkowie. Na mocy podjętych tam decyzji zakazano sprawowania kilku wysokich urzędów jednocześnie oraz zabroniono władcy nadawania i zastawiania dóbr koronnych bez zgody sejmującego ogółu.
Do kolejnego starcia między magnaterią a średnią szlachtą doszło w 1505 r. na sejmie w Radomiu. Po raz wtóry zwycięsko z konfrontacji wyszli zwolennicy ograniczenia wpływów możnowładztwa, którzy doprowadzili w 1505 r. do uchwalenia ustawy konstytucyjnej Nihil novi (łac. nic nowego). Aleksander Jagiellończyk miał wtedy uzupełnić jej treść zapisem, iż:
„Gdybyśmy cokolwiek przeciw wolnościom, przywilejom, swobodom i prawom Królestwa uczynili, uznajemy to ipso facto (łac. tym samym) za nieważne i żadne”.
W praktyce więc ograniczona została rola monarchy, który nie mógł od tej pory powziąć żadnej wiążącej decyzji bez zgody izby poselskiej i senatu.
Statut Łaskiego
Podczas obrad zatwierdzono również tzw. Statut Łaskiego. Dokument sporządzony został na polecenie króla oraz posłów przez kanclerza Jana Łaskiego. Zawierał on kodyfikację prawa polskiego, obejmującą zarówno przywileje szlacheckie i kościelne, jak i prawa miast królewskich.
Wykonywanie zapisów zawartych w Statucie stało się głównym postulatem ruchu egzekucyjnego, który w pełni rozwinął się w Polsce za czasów panowania następcy Aleksandra Jagiellończyka – Zygmunta I Starego.
Artykuł autorstwa Pawła Cichockiego zatytułowany Bitwa morska pod Oliwą został pierwotnie opublikowany na stronie Muzeum Historii Polski. Materiał opublikowany na licencji CC BY-SA 3.0.
Czytaj też:
Mazowiecki książę planował porwanie Jadwigi Andegaweńskiej. Tak chciał zdobyć polską koronęCzytaj też:
Decyzja Zygmunta III wywołała skandal. „Kazirod, wszetecznik”. Druga żona króla zapłaciła najwyższą cenę za dewocję