Zygmunt I Stary przyszedł na świat dokładnie w Nowy Rok, czyli 1 stycznia 1467 roku w Kozienicach, jako syn Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Był przedostatnim z szóstki synów tej pary. W młodości znalazł się pod protekcją Władysława II Jagiellończyka, króla czeskiego i węgierskiego, który uczynił go namiestnikiem Śląska i Dolnych Łużyc.
Zygmunt I Stary jako polski władca
Po śmierci swojego brata, Aleksandra Jagiellończyka, najpierw w roku 1506 został wielkim księciem litewskim, a 24 stycznia 1507 roku ostał koronowany na króla Polski. Niemal od razu musiał stoczyć pierwszą wojnę jako władca – konflikt litewsko-moskiewski trwał w latach 1507–1508. Kolejna taka wojna miała miejsce w latach 1512–1522 i – mimo, chociażby polsko-litewskiego zwycięstwa pod Orszą w 1514 roku – skończyła się rozejmem, na mocy którego Litwa utraciła ostatecznie Smoleńsk wraz z okolicznymi ziemiami.
Za sukces tych lat należy jednak uznać zjazd wiedeński z 1515 roku, w trakcie którego udało się przekonać cesarza rzymskiego Maksymiliana I Habsburga do wycofania swego poparcia względem Moskwy oraz uznania polskich praw lennych względem Prus. Następne walki z Moskwą w latach 1534–1537 nie przyniosły powrotu Smoleńska w ręce litewskie.
Tymczasem między 1519 a 1521 rokiem trwała wojna z Krzyżakami, która skończyła się podpisaniem czteroletniego rozejmu. W 1525 doszło do niezwykle ważnego wydarzenia, znanego jako hołd pruski – wielki mistrz krzyżacki Albrecht Hohenzollern złożył Zygmuntowi hołd lenny, Prusy Zakonne zostały z kolei zeświecczone, stając się Prusami Książęcymi.
W 1523 roku doszło do nieudanego zamachu na Zygmunta – ktoś strzelił w stronę króla w czasie, gdy przechadzał się po wawelskim krużganku. Sprawcy i inicjatorów ataku nie udało się jednak ustalić.
18 grudnia 1529 r. za namową królowej Bony, za życia Zygmunta Starego na kolejnego króla Polski został wybrany. a następnie koronowany jego 9-letni syn Zygmunt, co spowodowało niezadowolenie szlachty. W efekcie w 1530 i 1538 król wydał dwa statuty normujące elekcję viritim, czyli wybór króla dokonywany powszechnie przez stan szlachecki. Ze szlachtą król nie zawsze układał się dobrze, o czym świadczyła tzw. wojna kokosza, czyli rokosz polskiej szlachty w 1537 roku.
Zygmunt I Stary jako mecenas, mąż i ojciec
Warto również wspomnieć o wkładzie Zygmunta I Starego w rozwój kulturalny ziem znajdujących się pod jego panowaniem. W tym czasie wzorce renesansowe dotarły na tereny polskie. Był wybitnym mecenasem sztuki, nakazał też przebudowę Wawelu w stylu renesansowym – po tym procesie pozostał na zamku, chociażby piękny zabytek w postaci Kaplicy Zygmuntowskiej.
Zygmunt I Stary miał dwie żony. Pierwszą z nich była Barbara Zapolya, która po trzech latach małżeństwa i ciężkiej chorobie zmarła. Z tego związku Zygmunt doczekał się dwóch córek – Jadwigi i Anny. Drugą żoną władcy została Bona, członkini znamienitego mediolańskiego rodu Sforzów. Urodziła królowi szóstkę dzieci, w tym następcę tronu, Zygmunta Augusta.
Zygmunt I Stary zmarł w 1548 roku. Tron po jego śmierci zajmował Zygmunt August oraz wiele lat później, o czym często się zapomina, jego córka Anna Jagiellonka, która, podobnie jak wiele lat wcześniej królowa Jadwiga została formalnie obwołana królem Polski, chociaż realną władzę w państwie objął jej mąż – Stefan Batory.
Tekst Zygmunt I Stary (1467–1548) w portalu Histmag.org opublikowano na licencji CC BY-SA 3.0. Tekst został przeredagowany.
Czytaj też:
Druga żona Władysława Jagiełły była oskarżana o liczne zdrady. Kim była Anna Cylejska?Czytaj też:
Od Jadwigi Andegaweńskiej do Anny Jagiellonki. Królowe, które odegrały ważną rolę w polskiej historii